حذف داوطلبان نجات زمین از قانون

زهرا رفیعی- خبرنگار

حمایت بیمه‌ای و جبران خسارت آسیب‌دیدگانی که به‌صورت داوطلبانه به کمک محیط‌زیست می‌روند و بعضا جان خود را از دست می‌دهند، در روزهای پایانی مجلس دهم توسط نمایندگان مجلس قبل از لایحه حمایت بیمه‌ای و قضایی از یگان حفاظت محیط‌زیست و جنگلبانان حذف شد. مرگ البرز زارعی، کوهنوردی که به کمک زاگرس رفت نیز نشان داد که حمایت‌های حقوقی از داوطلبان نجات طبیعت ایران یک نیاز اساسی است. البرز جانش را در راه حفظ زاگرس از دست داد. او کوهنورد داوطلبی بود که برای خاموش‌کردن آتش به همراه محیط‌بانان و جنگلبانان وارد منطقه حفاظت‌شده خائیز شد. تن نیمه‌جان البرز زارعی را آتش‌نشانان به بیمارستانی در یاسوج رساندند. سوختگی 60درصدی هم مانع از آن نشد که او بر تخت بیمارستان از فداکاری‌اش برای نجات طبیعت ایران پشیمان شود و حاضر بود پس از بهبودی دوباره به کمک محیط‌زیست بشتابد. درمان‌ها اما کارساز نشد و البرز زارعی صبح 30خرداد درگذشت.

حذف به جای تعیین ردیف اعتبار
در قانونی که هفته گذشته با عنوان «حمایت قضایی و بیمه‌ای از مأموران یگان حفاظت محیط‌زیست و جنگلبانی» برای اجرا ابلاغ شد، قرار بود یک تبصره برای حمایت بیمه‌ای و مالی از داوطلبان نجات طبیعت ایران که به همیاران طبیعت شناخته شده‌اند، گنجانده شود که با ایراد حقوقی شورای نگهبان مواجه شد.
شورای نگهبان از نمایندگان مجلس خواسته بود محل تامین منابع مالی حمایت از همیاران طبیعت را مشخص کنند که نمایندگان مجلس دهم برای تامین نظر شورای نگهبان در بهمن‌ماه سال گذشته تبصره2 ماده۲ این لایحه را به این شرح اصلاح کردند: «سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری کشور موظفند هزینه‌های درمانی نیرو‌های مردمی که به‌صورت داوطلبانه در اقدامات مرتبط با پیشگیری و اطفای حریق جنگل‌ها و مراتع کشور همکاری می‌کنند را پرداخت و صدمات و خسارات وارده به آنها را جبران کنند.» اما از آنجا که ردیف تامین بودجه در لایحه دولت مشخص نبود، نمایندگان مجلس به جای تامین اعتبار ترجیح دادند به کلی این تبصره را حذف کنند.
کمک همیاران طبیعت در شرایط بحرانی امری داوطلبانه است و تا‌کنون در نقاط مختلف کشور از حضور آنها بارها استفاده شده است. عدم‌آموزش نیروهای داوطلب و سخت‌بودن شرایط امداد به‌خصوص در مناطق صعب‌العبور کوهستانی در برخی موارد همراه با حادثه است. آخرین مورد آن البرز زارعی است که هنگام امداد، بین دیواره سنگی و آتش گرفتار شد و جانش را از دست داد.

یگان حرفه‌ای به جای نیروی مردمی
محمد داسمه، وکیل و فعال زیست‌محیطی مشکل حمایت از داوطلبان را در اجرا‌نشدن قانون برنامه توسعه ششم می‌داند و می‌گوید: قرار بود دولت شرایط ایجاد «یگان پیشرفته حفاظت» از جنگل‌ها و عرصه‌های طبیعی را فراهم کند تا نیروهای کارآزموده و آموزش‌دیده با تجهیزات به‌روز مانند دمنده، هواپیمای آبپاش، بالگرد و... اقدام به خاموش‌کردن آتش کنند. اگر این یگان راه می‌افتاد، دیگر لازم نبود نیروهای مردمی با دست خالی به جنگ آتش بروند. این کوتاهی دولت به وضوح مشهود است. این در حالی است که قانون برنامه ششم توسعه قانون بالادستی است.
 در قانون حمایت قضایی و بیمه‌ای از مأموران یگان حفاظت محیط‌زیست و جنگلبانی نیز ماده‌ای برای حمایت از نیروهای داوطلب گنجانده نشده است. تصویب این قانون در روزهای ابتدایی مجلس جدید بدون برطرف‌کردن ایرادات شورای نگهبان و حذف صورت مسئله به‌صورت کلی، فعالان دوستدار محیط‌زیست را بدون حمایت مالی گذاشته است. در بهترین حالت فقط هزینه درمان این افراد تامین می‌شود. محمد داسمه در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: ایراد شورای نگهبان قانونی بود چون دولت ردیف حمایت از نیروهای یگان حفاظت خود را اعلام کرده بود ولی در مورد حمایت بیمه‌ای و جبران خسارت همیاران محیط‌زیست سکوت کرده بود. هرگونه پرداخت در سازمان‌های دولتی باید ردیف بودجه از پیش تعیین‌شده داشته باشد، اما متأسفانه کل تبصره به جای اصلاح لایحه یکجا حذف شد. احتمال تصویب با توافق دولت و مجلس وجود داشت.
او معتقد است حالا که تبصره حمایت بیمه‌ای و جبران خسارت حذف شده، دولت می‌تواند به نیروهای داوطلب آموزش دهد. در آتش‌سوزی منطقه خائیز، عدم‌دانش امدادرسانی داوطلبان مشهود بود. محمد داسمه می‌گوید: یکی از داوطلبان هنگام پیاده‌شدن از هلی‌کوپتر به جای اینکه به‌صورت نشسته بپرد، با پای صاف به روی زمین آمد و آسیب شدیدی دید. بسیاری از داوطلبان اصلا دستگاهی به نام دمنده نمی‌شناختند. البته همان تعدادی که برای منطقه تامین شد را نیز خیرین تهیه کرده بودند.

درمان از ردیف حق‌الکشف
سرهنگ جمشید محبت‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست در مورد حذف تبصره حمایت از همیاران طبیعت در لایحه حمایت از محیط‌بانان و جنگلبانان می‌گوید: این تبصره در لایحه اولیه دولت به مجلس نبود و در جلسات تخصصی در مجلس به آن اضافه شد که شورای نگهبان به آن ایراد گرفت و نمایندگان ترجیح دادند کل تبصره را حذف کنند. برای حمایت قانونی از داوطلبان، دولت باید در قالب لایحه‌ای دیگر اقدام کند اما تا آن‌زمان، حمایت‌ها فقط شامل هزینه‌های درمانی می‌شود. سرهنگ محبت‌خانی به همشهری می‌گوید: سازمان جنگل‌ها برای داوطلبان آسیب‌دیده بیمه «بینام» دارد و سازمان حفاظت محیط‌زیست از تبصره‌ای که در ردیف بودجه حق‌الکشف که مخصوص مخبران و همیاران است 100درصد هزینه درمان این افراد را پرداخت می‌کند. اما روسای سازمان‌های مرتبط باید برای تدوین لایحه جدید با موضوع کمک به همیاران آسیب‌دیده طبیعت ایران به توافق برسند.