خطر بازگشت تنش آبی

زنگ هشدار تنش آبی هنوز خاموش نشده؛ به‌خصوص که امسال هم میزان بارندگی نسبت به سال قبل کاهش 8درصدی داشته و هم میزان مصرف آب به‌دلیل شیوع کرونا و وسواس جامعه در رعایت بهداشت با رشد حدود 20درصدی مواجه شده است.به گزارش همشهری، آمارهای وزارت نیرو حاکی از این است که به مدد بارندگی‌های مساعد 2 سال گذشته، تعداد شهرهای دارای تنش آبی در کشور کاهش چشمگیری داشته و از 547شهر در دوره خشکسالی گذشته به 170شهر در سال آبی جاری رسیده است؛ اما به‌واسطه قرار گرفتن ایران در اقلیم کم‌باران، حتی این بهبود قابل‌توجه نیز نمی‌تواند شاهد معتبری بر رهایی از بحران کم‌آبی تلقی شود. نکته قابل‌توجه این است که هنوز از مجموع 170شهر درگیر با تنش آبی، وضعیت 50شهر پرتنش است و حتی ورود به دوره ترسالی نیز نتوانسته است بحران آب آنها را کمرنگ کند.

افت بارش‌ها به روایت آمار
آخرین آمارهای دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران حاکی از این است که از ابتدای سال آبی 99- 98 تاکنون (از اول مهر 98تا 31خرداد 99) میانگین ارتفاع ریزش‌های جوی در کشور به 305.6میلی‌متر رسیده است که نسبت به‌مدت مشابه در سال آبی قبل 8درصد کاهش نشان می‌دهد. البته همچنان وضعیت بارش‌های جوی در سال آبی جاری در مقایسه با میانگین دوره‌های مشابه در 11سال اخیر مساعد بوده و از رشد 39درصدی برخوردار است. ضمن اینکه این میزان بارندگی از میانگین بارش در دوره‌های مشابه 51سال اخیر نیز 29درصد بالاتر است و از تداوم دوره ترسالی حکایت دارد؛ اما ایران از یک‌سو به‌واسطه قرار گرفتن در اقلیم کم باران با دوره‌های متولی خشکسالی مواجه است و منابع آبی محدودی دارد و از سوی دیگر به لطف مدیریت اشتباه در سالیان متمادی بخش قابل‌توجهی از منابع زیرزمینی و تجدیدناپذیر آبی کشور مصرف شده است. به این معادله باید افزایش جمعیت کشور را نیز اضافه کرد تا مشخص شود که حتی تداوم بهبود بارش‌های جوی نیز نمی‌تواند منابع آبی و ذخایر زیرزمینی کشور را ترمیم کند و چراغ سبزی برای رفع بحران کم‌آبی باشد.

حال سدها فعلاً خوب است
کم‌آبی و خشکسالی طولانی و بارندگی‌های کوتاه اما مخرب و سیل‌آسا، ازجمله ویژگی‌های اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران است که البته تبعات و آثار آن به‌واسطه مداخله انسان در ساختار طبیعت تشدید شده است. در این وضعیت باوجود انتقاداتی که به سدسازی وجود دارد، بازهم پایداری دسترسی به آب در کشور مرهون وجود همین سدهایی است که شاید اگر تعداد آنها کمتر بود، وضعیت حوضه‌های آبی به اینجا نمی‌رسید، اما حتی اگر سدها در وقوع بحران آب مقصر باشند، فعلاً در قامت یکی از راهکارهای مقابله با تغییرات آبی تبدیل شده‌اند. آنگونه که معاون آب و آبفای وزیر نیرو می‌گوید: در شرایط فعلی 80درصد از مخازن سدهای کشور به میزان حدود 40میلیارد مترمکعب ذخیره آب دارد که با توجه به کاهش بارندگی، حدود 3 تا 4 درصد نسبت به سال قبل افول کرده است. با این میزان ذخیره آبی، توان و امکان تأمین آب کشاورزی تا حدود 20درصد بالاتر از سنوات گذشته وجود دارد، اما افزایش مصرف آب شرب به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل شده که می‌تواند سیاستگذاری‌های آبی را با چالش مواجه کند. قاسم تقی‌زاده خامسی می‌افزاید: در یکی، دو هفته اخیر میزان مصرف آب در شهر تهران نسبت به دوره مشابه سال گذشته حدود 15تا 20درصد افزایش داشته و حدود 500هزار مترمکعب آب بیشتری مصرف شده است.

خشکسالی بلند و ترسالی کوتاه
برایند آمارهای مربوط به بارندگی ۵۱ سال اخیر نشان می‌دهد که ایران در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار داشته و با بارندگی‌های نامتوازن، همواره گرفتار خشکسالی بلندمدت و ترسالی کوتاه‌مدت است. معاون وزیر نیرو با تشریح شرایط موجود می‌افزاید: در این وضعیت انتخاب اول و بهینه، خوش‌مصرفی و رعایت الگوی مصرف آب است؛ چراکه راهکارهایی مانند انتقال آب دریا به مناطق دوردست و کم آب نیز از منظر اقتصادی صرفه ندارد، مگر فقط برای صنایع پر آب‌بر که البته این صنایع نیز بهتر است به‌جای انتقال آب دریا، در سواحل مستقر شوند. تقی‌زاده خامسی درعین‌حال انتقال آب دریا برای شهرها و روستاهای ساحلی که در فاصله کوتاهی با دریا، مستقر هستند را جزو واجبات می‌داند و معتقد است: برای شهرها و روستاهای ساحلی حداقل در فاصله 100کیلومتری، نباید آب را از جاهای دیگر منتقل کرد و بهتر است با استفاده از آب‌شیرین‌کن، آب دریا را در اختیار این مناطق قرار داد.