تاریخچه وتوهای چین در شورای امنیت
در آستانه رأی‌گیری دوباره بر سر تحریم‌های ایران در شورای امنیت، همشهری موارد استفاده چین از حق وتو را بررسی کرده‌است
جواد نصرتی_خبرنگار
همزمان با نزدیک شدن پایان تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در 18اکتبر (27مهر)، آمریکا تحرکات خود را در شورای امنیت افزایش داده تا این تحریم‌ها را به‌صورت نامحدودی تمدید کند. با این حال این اقدام آمریکا، با مخالفت روسیه و احتمالا چین مواجه است و احتمالا این دو کشور از حق وتوی خود برای رد این پیشنهاد آمریکا استفاده خواهند کرد. لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در شورای امنیت، یکی از دستاوردهای توافقنامه برجام است که در سال 2015بین ایران و کشورهای 1+5(آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه، آلمان) امضا شد. با این حال دولت دونالد ترامپ، با وجود خروج از برجام در‌ماه می2018، حساسیت زیادی به لغو این تحریم‌ها از خود نشان داده و تلاش زیادی می‌کند تا آنها را تمدید کند. بعد از مدت‌ها هشدارهای لفظی مقامات آمریکایی درباره لغو این تحریم‌ها، کلی کرافت، سفیر آمریکا در شورای امنیت، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را که آمریکا در این‌باره می‌خواهد به شورای امنیت ارائه دهد، با دیگر سفرای کشورها به اشتراک گذاشته و تلاش عملی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را شروع کرده است. به گزارش آسوشیتدپرس، کرافت این پیش‌نویس را در اختیار واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه نیز گذاشته است. این پیش‌نویس در حالی به نبنزیا ارائه شده که او ماه گذشته صراحتا اعلام کرد کشورش با هرگونه تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالفت خواهد کرد. علاوه بر روسیه، کرفت این پیش‌نویس را با برخی دیگر از اعضای شورای امنیت مانند بریتانیا، فرانسه، آلمان و استونی به اشتراک گذاشته و گفته است که امیدوار است به‌زودی آن را در اختیار تمامی 15عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دهد. قطعنامه‌ها در شورای امنیت، تنها درصورتی که با وتوی یکی از 5کشور صاحب حق وتو رد نشوند تصویب خواهند شد. این کشورها، آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین هستند. چین در سال‌های اخیر، سیاست وتوی دوگانه با روسیه را در پیش گرفته و به‌احتمال زیاد، با این پیش‌نویس هم مخالفت خواهد کرد. آمریکا همچنین تهدید کرده است، مکانیسم ماشه را در برجام فعال خواهد کرد. براساس این مکانیسم، تمام تحریم‌های شورای امنیت ملل علیه ایران که به‌خاطر برجام ملغی شدند، دوباره فعال خواهند شد. وزرای خارجه روسیه و چین در نامه‌هایی جداگانه به شورای امنیت و دبیر کل سازمان ملل، شدیدا با این تصمیم آمریکا مخالفت و استدلال کرده‌اند که آمریکا با خروج از برجام، نمی‌تواند خود را محق به فعال کردن مکانیسم ماشه بداند.
حرف آخر در شورای امنیت
قطعنامه‌های شورای امنیت تنها درصورتی تصویب می‌شوند که رأی مثبت 9عضو از 15عضو را داشته باشند و توسط اعضای دائم وتو نشوند. حق وتو، مسئله‌ای نیست که برای نخستین بار در شورای امنیت سازمان ملل متحد مطرح شده باشد. پیش از سازمان ملل متحد، مسئله حق وتو در «جامعه ملل» هم مطرح بود. جامعه ملل، نخستین سازمان بین‌المللی متشکل از کشورهای مختلف بود که بعد از امضای توافقنامه صلح پاریس در پی پایان جنگ جهانی اول در سال 1920تشکیل شد. در چارت اولیه، تمامی کشورهای عضو شورای جامعه ملل حق وتوی تصمیم‌های غیرروندی را داشتند. در مذاکرات اولیه برای تشکیل سازمان ملل متحد، مسئله حق وتو در شورای امنیت آن مطرح شد و 5کشور بانفوذ عملا اعلام کردند که سازمان ملل یا با حق وتوی آنها تشکیل خواهد شد یا اصلا تشکیل نخواهد شد. با وجود اهداف بین‌المللی در تشکیل سازمان ملل متحد، کشورهای دارای حق وتو رسما از تامین منافع ملی خود هنگام استفاده از حق وتو صحبت کرده و می‌کنند. کشورهای دارای حق وتو، براساس توافق خودشان، تنها می‌توانند قطعنامه‌ها غیرروندی (مواردی که به مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی شورا ی امنیت مربوط می‌شود)را رد کنند. آنها همچنین می‌توانند با انتصاب دبیرکل سازمان ملل هم مخالفت کنند اما از آنجا که رأی‌گیری در این مورد پشت پرده انجام می‌گیرد، نیازی به استفاده از حق وتو نیست و دبیرکل‌های سازمان ملل بدون نظر مثبت این کشورها انتخاب نمی‌شوند.
اتحاد شرقی‌ها
چین در کنار روسیه، از قدرت‌های شرقی دنیا به شمار می‌رود که عضویت دائم در شورای امنیت دارد. با این حال برخلاف روسیه، دفعات اندکی از حق وتوی خود استفاده کرده و در سال‌های اخیر، رو به سیاست همگرایی با روسیه دارد و در تمامی موارد از سال 1999به بعد، تمامی قطعنامه‌ها را همراه با روسیه وتو کرده است. در مقابل بیش از 100وتوی مسکو، پکن تنها 16بار از حق وتوی خود استفاده کرده است. کرسی چین در شورای امنیت از زمان تاسیس آن در سال 1946تا 1971در اختیار جمهوری چین بود. جمهوری چین دولت ناسیونالیستی بود که بعد از شکست در جنگ داخلی چین در سال 1949به تایوان منتقل شد و حالا با این نام شناخته می‌شود. در این دوران، چین تنها یک‌بار از حق وتوی خود استفاده کرد و آن هم زمانی بود که با پیشنهاد عضویت مغولستان در سازمان ملل مخالفت کرد چون تمام منطقه مغولستان را متعلق به چین می‌دانست. بعدا با تهدید روسیه به وتوی تمامی درخواست‌های عضویت در سازمان ملل به نفع مغولستان، این کشور به عضویت این سازمان درآمد. در سال 1971جمهوری چین از سازمان ملل اخراج شد و کرسی‌اش به جمهوری خلق چین رسید. جمهوری خلق چین برای نخستین بار در تابستان 1972از حق وتوی خود استفاده کرد و جلوی عضویت بنگلادش در سازمان ملل را گرفت. در پی آن چین در موارد بسیار کمی از حق وتوی خود استفاده و سعی کرده با ابزار مخالفتش با قطعنامه‌ها، پیش از مطرح شدن آن اصلاحات مورد نظر خود را در آن اعمال کند یا کلا اجازه ندهد پیش‌نویس مطرح شود. مخالفت با طرح پیشنهادی برای پایان جنگ داخلی در گواتمالا (1997) و یک طرح مربوط به مهاجران مقدونیه در جنگ کوزوو در سال 1999وتوهای دیگر چین بودند. وتوی سال 1999آخرین باری است که چین به تنهایی یک قطعنامه را وتو کرده است. بعد از آن سال، چین سیاست وتوی دوگانه را با روسیه در پیش گرفته و همراه با این کشور قطعنامه‌هایی را که با آن مخالف است وتو می‌کند.
در سال‌های اخیر، چین در کنار روسیه قطعنامه‌هایی مربوط به وضعیت حکمرانان نظامی میانمار، تنش‌های انتخاباتی زیمبابوه، بحران ریاست‌جمهوری ونزوئلا و چند قطعنامه درباره جنگ داخلی سوریه را وتو کرده است.
در همینه زمینه :
