بازار نوشتافزار؛ گرانی در راه است؟
وابستگی بالای بازار نوشتافزار به واردات و همچنین تخصیص ارز حاصل از صادرات برای تامین اقلام وارداتی، آینده این بازار را به‌شدت به نرخ ارز پیوند داده و گرانی در ماه‌های اوج تقاضا دور از انتظار نیست
فرخنده رفائی_خبرنگار
آغاز رکود در صنف لوازم‌التحریر تابستان97 بود. جهش نرخ ارز که از سال96 آغاز شده بود، با عدم‌تخصیص ارز به مواد اولیه وارداتی ادامه یافت و همزمان تولیدکنندگان داخلی با افزایش 150درصدی قیمت مواد اولیه مبتنی بر پتروشیمی نیز مواجه شدند. مجموع این عوامل به افزایش 3تا4برابری قیمت نوشتافزار در بازار و بعد از آن کمبود کالا در بازار منتهی شد، این در حالی بود که تا آن زمان بازار لوازم‌التحریر با ارز 4هزار و 200تومانی برای واردات تامین می‌شد. تغییر پایه ارز تخصیصی به واردات این اقلام، قیمت‌ها را بالاتر هم برد و رکود گسترده‌ای در بازار این کالاها ایجاد کرد. شهریور 97برخلاف سال‌های پیش از آن، از خریدهای کلی والدین برای طول سال تحصیلی فرزندانشان خبری نبود و این روند تا تابستان98 هم ادامه یافت. گرانی شدید حتی در اقلام تولید داخل، پدر و مادرها را وادار کرد با مدیریت میزان مصرف، تنها به خرید اقلام ضروری برای فرزندانشان اکتفا کنند و چشم به روزهای آینده بدوزند؛ روزهایی که با آمدن کرونا گرچه آنها را از خریدهای بیشتر بی‌نیاز کرد اما برای فروشندگان لوازم‌التحریر، رکود سنگین‌تری را رقم زد.
همه‌گیری کرونا در بدترین زمان ممکن یعنی نزدیک عید که فصل رونق و فروش بود به بسیاری از اصناف، خسارت بسیار سنگینی وارد آورد و برخی را به معنی واقعی از هستی ساقط کرد. در تمام کشورهای با همه‌گیری گسترده، اصناف و کسب‌وکارها تنها با سیاست‌های حمایتی دولت‌ها توانستند سرپا بمانند، تعطیلی گسترده بسیاری از مشاغل موجی از بیکاری را در سراسر دنیا به راه انداخت، با این حال برخی مشاغل ظاهرا آسیب کمتری از قرنطینه و تعطیلی دو، سه ماهه دیدند اما فقط در ظاهر. صنف فروشندگان لوازم‌التحریر و لوازم مهندسی از جمله این مشاغل بود؛ شغلی که در کشاکش حساب و کتاب‌های مربوط به سود و زیان کرونا، کمتر از آن حرفی به میان آمد و کمتر دیده شد.
خرید دفتر و کتاب، تعطیل!
سال‌هاست که نیمه دوم سال، آلودگی هوا و پدیده وارونگی، روزها و هفته‌ها مدارس و دانشگاه‌ها را تعطیل می‌کند و سال98 از سال‌هایی بود که بیشترین میزان تعطیلی را به این دلیل به همراه داشت، این‌بار اما کرونا، این تعطیلی مقطعی را به تعطیلات عید پیوند داد و بعد هم آن را تا آخر سال تحصیلی کشاند. طبیعی است که فروش نوشتافزار با تعطیلی طولانی مدارس و دانشگاه‌ها با افت بسیار شدیدی مواجه شد و فروشگاه‌های لوازم‌التحریر که تا پیش از آن نیز به‌دلیل گرانی و کاهش توان خرید مردم، شرایط چندان مناسبی نداشتند، بازارشان کسادتر شد. رئیس اتحادیه نوشتافزار و لوازم مهندسی تهران در گفت‌وگو با همشهری با بیان اینکه این صنف در بررسی اصناف آسیب‌دیده از کرونا مظلوم واقع شده، می‌گوید: اگرچه شیوع کرونا اکثر صنوف را به تعطیلی کشاند و برخی به کلی ورشکست شدند اما در این میان صنف نوشتافزار، کاملا به فراموشی سپرده شد و در شمار مشاغل آسیب‌دیده لحاظ نشد. موسی فرزانیان با اشاره به تعطیلی پی‌در‌پی مدارس در سال۹۸ به دلایل مختلف، می‌افزاید: شیوع کرونا در پایان سال گذشته مزید بر تمام علت‌ها شد و علاوه بر تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات، آموزشگاه‌ها و تمامی مکان‌های فرهنگی و علمی و خدماتی که با لوازم مهندسی و نوشتافزار سروکار داشتند، صنف نوشتافزار و لوازم مهندسی را کاملاً از مدار کسب و کار خارج کرد. به اعتقاد فرزانیان، شرایط حادی که بر این صنف مستولی شد، از دید مسئولین تصمیم‌گیر دور ماند و در هیچ‌یک از برنامه‌ریزی‌هایی که برای جبران خسارت اصناف انجام گرفت، این صنف درنظر گرفته نشد، درحالی‌که محصولات این صنف تنها درصورت فعالیت مراکز آموزشی و فرهنگی و خدماتی به فروش می‌رسید و این مراکز در تمام کشور تعطیل بود.
سرمایه‌هایی که از دست رفت
تعطیلی واحدهای صنفی فروش لوازم‌التحریر، تعداد زیادی از فعالان این صنف و کارگران مغازه‌ها را بیکار کرد و این در حالی بود که هزینه اجاره مغازه‌ها و دیگر هزینه‌ها کماکان وجود داشت و کسبه در عین نبود درآمد مجبور به پرداخت این هزینه‌ها بودند. رئیس اتحادیه نوشتافزار و لوازم مهندسی تهران در این زمینه می‌گوید: در بر‌هه‌ای از زمان، جوانان زیادی به این شغل روی آوردند؛ افرادی که به‌دلیل نبود سرمایه کافی برای خرید، واحدهایی را اجاره و کسب‌وکار خود را آغاز کردند اما متأسفانه در این شرایط تمامی سرمایه مادی و انگیزه خود را از دست داده‌اند. فرزانیان با انتقاد از اینکه صنف لوازم‌التحریر مشمول وعده‌های حمایتی دولت نیز نشد، می‌افزاید: اگر شاغلین این صنف مورد حمایت دولت و مسئولان مربوطه قرار نگیرند، به جمع بیکاران کشور اضافه می‌شوند و فشار اقتصادی بیشتری به دولت و کشور وارد می‌شود.
تولید داخل نوشتافزار
واردات نوشتافزار به کشور همواره با انتقاداتی هم از لحاظ اقتصادی و هم از جنبه فرهنگی مواجه بوده است. بازار لوازم‌التحریر تا 2 سال پیش، مملو از کالاهای وارداتی بود و تولیدات داخلی کمتر فرصتی برای عرض اندام می‌یافتند. تا پیش از گرانی ارز، 50درصد بازار در اختیار وارداتی‌ها بود اما ممنوعیت واردات نوشتافزار و اقلامی که توان تولید آن در داخل کشور وجود داشت، سهم تولیدات داخلی را از بازار نوشتافزار افزایش داد. با این حال این بازار هنوز تا حد زیادی وابسته به واردات است. به گفته رئیس اتحادیه نوشتافزار و لوازم مهندسی تهران، حتی در زمینه تولید مداد که تولیدکنندگان بیش از 70درصد نیاز بازار را تامین می‌کنند، توان تولید اقلام تخصصی در داخل کشور وجود ندارد و مدادهای مخصوص طراحی و کارهای هنری باید با واردات تامین شود. فرزانیان می‌گوید: تولید اقلام اساسی نوشتافزار شامل خودکار، مدادهای ساده مشکی و رنگی، پاک‌کن و تراش در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و به‌طور مثال در زمینه خودکار که تا 2سال پیش تنها در حد 20درصد نیاز بازار تولید می‌شد امروز تولید به 80درصد رسیده است، اما در زمینه برخی اقلامی مثل اتود و مغز مداد اتود مکانیکی ضعیف هستیم و در انواع ماژیک نیز تولید در داخل کشور تازه شروع شده و تولیدکنندگان در این زمینه در ابتدای راه هستند. به‌گفته وی، بازار نوشتافزار در زمینه اتود و ماژیک هم‌اکنون بیش از 80درصد به واردات وابسته است اما اگر کارخانه‌هایی که از سال گذشته فعالیت خود را در این زمینه آغاز کرده‌اند بتوانند حجم تولید را افزایش دهند تا 50درصد نیاز بازار به اتود و ماژیک‌های وایت‌برد و معمولی را می‌توانند تامین کنند.
واردات در اقلام مهندسی و اداری
اگرچه در بیشتر اقلام لوازم‌التحریر، تولیدکنندگان تا 80درصد راه را طی کرده‌اند اما به‌نظر می‌رسد در زمینه لوازم مهندسی و اداری راه درازی پیش‌روی تولید داخلی باشد. به گفته کارشناسان این حوزه، وابستگی بازار به واردات در این اقلام بیش از 90درصد است و هنوز نمی‌توان روی توان داخلی حسابی باز کرد. فرزانیان، ضمن تأیید این موضوع در توضیح شرایط بازار در زمینه اقلام مهندسی و اداری می‌گوید: در زمینه تولید لوازم مهندسی بسیار ضعیف هستیم و بیش از 80درصد نیاز بازار باید با واردات تامین شود. به گفته این فعال صنفی، تنها برخی از انواع خط‌‌‌کش‌‌ها، پرگارها و لوازم جانبی مهندسی در داخل کشور تولید می‌شود و در اقلام اصلی و تخصصی این حوزه هنوز چاره‌ای جز واردات وجود ندارد. در زمینه لوازم اداری هم ضعف تولید به‌شدت احساس می‌شود و حتی در ابزارهای ساده‌ای مثل پانچ و ماشین‌های دوخت به‌شدت وابسته به واردات هستیم.
گرانی دور از انتظار نیست
با وجود وابستگی نسبتا بالای بازار لوازم‌التحریر به کالاهای خارجی، واردات این اقلام در چندماه اخیر کاهش چشمگیری داشته است. البته تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها از نیمه سال تحصیلی گذشته، تقاضا را تا حد زیادی کاهش داد و با توجه به اینکه در ماه‌های رکود سنتی بازار نوشتافزار به‌سر می‌بریم، این کاهش واردات تأثیر مشخصی بر بازار نداشت اما به‌نظر می‌رسد ادامه این شرایط، با نزدیک شدن به مرداد و شهریور و اوج تقاضا برای لوازم‌التحریر، می‌تواند بازار را با کمبود و به تبع آن گرانی تمامی اقلام مواجه کند. رئیس اتحادیه نوشتافزار و لوازم مهندسی تهران شرایط آینده بازار را غیرقابل پیش‌بینی و وابسته به نرخ ارز می‌داند و می‌افزاید: در پیش‌بینی شرایط آینده بازار نوشتافزار این نکته را باید در نظر داشت که ارز تخصیصی به واردات این اقلام ارز حاصل از صادرات یا همان دلار آزاد است و تولیدکنندگان داخلی هم با ارز آزاد مواد اولیه مورد نیازشان را وارد می‌کنند به همین دلیل نه‌تنها در وارداتی‌ها بلکه در کالاهای تولید داخلی هم افزایش قیمت زیادی را شاهد هستیم اما تا نیمه تابستان که بازار لوازم‌التحریر با تقاضای عمده مواجه شود نمی‌توان تصویر دقیقی از آینده این بازار ارائه داد. نزدیک به نیمی از مواد اولیه مورد نیاز تولید لوازم‌التحریر، وارداتی است و گفته می‌شود صرف‌نظر از قیمت بالای ارز، تولیدکنندگان در زمینه تامین ارز نیز با مشکلات زیادی مواجهند. گفته می‌شود تولیدکنندگان نوشتافزار چندین‌ماه بعد از واریز پول برای صرافی هنوز در انتظار تامین ارز مورد نیازشان هستند و این جدای از مشکلاتی است که در زمینه انتقال پول برای همه واردکنندگان و صادرکنندگان وجود دارد.
نیاز بازاربه واردات
بازار لوازم‌التحریر کشور وابستگی بالایی به واردات دارد تا جایی‌که به گفته رئیس اتحادیه نوشتافزار و لوازم مهندسی تهران، حتی در زمینه تولید مداد که 70درصد نیاز بازار با تولیدات داخلی تامین می‌شود، توان تولید اقلام تخصصی در داخل کشور وجود ندارد و مدادهای مخصوص طراحی باید با واردات تامین شود
