محکوم به کتاب

زهرا رستگارمقدم  _ روزنامه‌نگار

 اسفند سال97بود که شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب بخشی از حکمی که برای یکی از محکومان سیاسی آورد، خواندن و رونویسی از 3کتاب  را اعلام کرد. ازجمله «داستان سیستان» رضا امیرخانی. این کتاب درباره سفر سال۱۳۸۱ رهبر انقلاب به استان سیستان و بلوچستان بود که البته حکمش باعث اعتراض امیرخانی شد. یا قاضی جوانی در استان گلستان برای اینکه یک متخلف قطع درختان، مجازات شود حکم کرد متهم چند اصله نهال و درخت بکارد تا هم ضرری که به جنگل و منابع طبیعی و مراتع زده جبران شود و هم اینکه دیگرانی پیدا نشوند که در آینده دست به چنین کاری بزنند. یا در سال۹۲ یکی از قضات دادگاه انقلاب شهرستان نایین در بخشی از احکام قضایی، محکومان را به تهیه و خرید کتاب و لوازم کمک‌آموزشی برای مدارس محروم سیستان و بلوچستان ملزم می‌کرد. صدور احکام جایگزین حبس نه‌تنها اصل و رویه خوبی است بلکه در دنیا متداول شده و به‌جای فرستادن مجرمان به زندان، آنان را به شیوه دیگری مجازات می‌کند.

حکم متهمان به قتل غیرعمد
1- متهمی که مرتکب قتل غیرعمد 4نفر در یک تصادف شده بود را به انجام 1200ساعت خدمات عمومی برای کمک به بیمارانی که همراه ندارند، در 3 بیمارستان محکوم کردند. جالب است که این فرد آ‌ن‌قدر کار خود را به‌خوبی انجام داد که پس از مدت مذکور، در یکی از بیمارستان‌ها به‌عنوان نیروی رسمی مشغول به‌کار شد.
2- دانشجوی پزشکی زاهدانی که در تصادف، مرتکب قتل غیرعمد شده بود به 500ساعت تدریس ریاضی و فیزیک به دانش‌آموزان بی‌بضاعت در شهر زاهدان، محکوم شد.
3- هیأت مدیره یک مجتمع مسکونی به‌علت کوتاهی در سرویس آسانسور و فوت یک نفر در آن، محکوم شدند به تدریس در آموزشگاه‌ها، مدارس، کاشت درخت و اصلاح نباتات.
4- در تصادف یک دستگاه کامیون با سواری در جاده گنبد -مینودشت عده‌ای کشته و مجروح شدند. راننده کامیون نیز محکوم به قتل غیرعمد شد. دادگاه، متهم را از جنبه‌خصوصی جرم به پرداخت دیه در حق شکات و از جنبه عمومی به ۲سال حبس محکوم کرد. چون متهم سابقه کیفری نداشت، دادگاه او را به شرکت در دوره آموزش مقررات راهنمایی و رانندگی به‌مدت ۱۰۰ ساعت و به‌عنوان مجازات تکمیلی او را به پذیرش و تحت تکفل قرار دادن ۴کودک یتیم محتاج از ایتام تحت پوشش کمیته امداد، محکوم کرد.
5-  یک پزشک متخصص در کهنوج به همراه کادر پزشکی در حادثه مرگ یک مادر باردار هنگام زایمان مقصر شناخته شدند. قاضی پس از درنظر گرفتن مجازات مالی برای خاطیان این پرونده حکم کرد تا آنها اقدام به نوشتن مقاله‌ای درباره بررسی علل و راه‌های پیشگیری از مرگ مادر و نوزاد بر اثر سزارین کنند و این مقالات توسط استادان دانشگاه و مجامع علمی تأیید شوند. همچنین گذراندن دوره آموزشی نیز ازجمله احکامی بود که برای متهمان این پرونده صادر شد.

حکم متهم به  دزدی
 سارق باتری خودرویی نوجوانی ۱۶ساله و دانش‌آموز است. او با پرداخت خسارت شاکی رضایتش را به‌دست آورد و چون سابقه کیفری نداشت و به جرم خود اقرار کرد دادگاه او را مستحق مدارا دانست و حبس وی را به‌مدت ۲سال تعلیق کرد. اما موظف شد با عضویت در کتابخانه عمومی شهر، ماهانه و به‌مدت یک‌سال ۵ جلد کتاب با موضوعات دینی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی مطالعه و آن را خلاصه کند. 
کتابدار نسبت به تأیید صحت مطالعه کتاب‌ها با بررسی دقیق اقدام خواهد کرد. درصورت استنکاف متهم از این امر برای بار اول یک‌سال به‌مدت تعلیق قبل اضافه می‌شود و درصورت تخلف برای بار دوم مجازات حبس او اجرا می‌شود.

حکم متهمان به حیوان‌آزاری 
1- ماجرای معروف سگ‌کشی در استان اردبیل را به‌خاطر می‌آورید؟ تصمیم دادگاه برای این متهم عجیب بود. زیرا متهم سگ‌کشی به ۷۴ضربه شلاق و هفته‌ای یک جلسه آموزش نحوه برخورد با حیوانات به‌مدت یک سال محکوم شد. شاید صدور چنین حکمی عجیب به‌نظر برسد اما ترفندی بود برای اصلاح.
2- در سال۸۸ مردی در استان فارس یک رأس الاغ زنده را عمدا با بنزین آتش زد. ماجرا از این قرار بود که الاغی بی‌صاحب وارد مزرعه کاهوی کشاورز شده و به او خسارت زده بود. حکم او تحمل ۵۰ ضربه شلاق بود که با شرایط دیگری معلق شد تا درصورت اجرای آن، محکومیت شلاق اجرا نشود. در رأی دادگاه آمده بود: محکوم علیه مکلف است به‌جای تحمل شلاق و به‌عنوان مجازات جایگزین اولا نسبت به فراگیری20حدیث از معصومین(ع) با مضامین مهربانی و رفتار شایسته با حیوانات اقدام کند، ثانیا به‌مدت یک سال از کاشتن کاهو در مزرعه خود خودداری کرده و ثالثا یک رأس الاغ بی‌صاحب را به‌مدت 3‌ماه نگهداری و تغذیه کند.
3- متخلف پرونده مباشر عرضه و فروش ۳۲ قطعه پرنده کوکر و قمری، در دادگاه شهرستان گمیشان محکوم به تحمل 6ماه حبس تعزیری شد. این پرونده با اعتراض متهم به دادگاه تجدید نظر استان گلستان ارسال و این دادگاه با بررسی پرونده و اعمال تخفیف، حکم حبس او را به‌مدت یک سال معلق و او را مکلف کرد که برای آشنایی بیشتر با چگونگی حفاظت محیط‌زیست، هفته‌ای یک روز برای آموزش محیط‌بانی و شناخت آثار مخرب شکار غیرمجاز در اداره حفاظت محیط‌زیست بندر ترکمن و گمیشان حاضر شده، پس از یادگیری، این موارد را به دیگران آموزش دهد.



حکم متهم به آسیب به محیط‌زیست
1-  6 جوان به‌دلیل ورود به منطقه حفاظت شده پارک ملی بمو و شکار غیرمجاز بره آهو، محکوم به حبس شدند، اما دادرس دادگاه عمومی استان فارس ضمن تعلیق حبس متهمان، 4نفر از آنان را به نوشتن مقاله با موضوع اهمیت محیط‌زیست محکوم کرد.
2-  2جوان که متهم به برداشت ۲۰ کیلوگرم مرجان از سواحل بوشهر بودند، بنابر حکم قاضی پرونده به‌جای زندان و جریمه نقدی، به‌مدت 3‌ماه روزهای جمعه باید ساحل بوشهر را از میدان رئیسعلی دلواری تا گمرک پاکسازی می‌کردند.
3-  2 متخلف شکار و صید در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی در جنوب شرقی شهر اصفهان به اتهام شکار یک راس بزکوهی، توهین به مقامات و مأموران دولت و تمرد نسبت به مأموران حین انجام وظیفه به تحمل ۲ سال حبس تعزیری محکوم شدند. اما به‌دلیل نداشتن سابقه کیفری و تخفیف به لحاظ جوان بودن و پیش‌بینی اصلاح مرتکبان، ملزم به همکاری لازم با اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان محل زندگی خود کرد تا در زمینه حفاظت از حیات وحش به‌خصوص تغذیه حیوانات در فصول سرد در مناطق حفاظت شده کمک کنند. و هر دو‌ماه یک‌بار به واحد اجرای احکام مراجعه و ۴۰بار عبارت «من انسان خوب و متمدنی هستم، شکار حیوانات و بدرفتاری با آنها باعث سنگدل شدن انسان می‌شود؛ من دوست ندارم انسان سنگدلی باشم پس حیوانات را شکار نمی‌کنم و به آنها آزار نمی‌رسانم چرا که عواقب تغییر در اکوسیستم در درجه اول متوجه نوع بشر خواهد بود.» را رونویسی کنند. محکومان باید تحقیقی یک صفحه‌ای در هر جلسه راجع‌به یکی از گونه‌های جانوری بومی ایران که در معرض انقراض است، انجام دهند و نیز گواهی همکاری اداره محیط‌زیست به همراه گواهی عدم‌سوء پیشینه خود را در یک روز مانده به پایان تعلیق به دادستان ارائه کنند.
4-  فردی که به‌دلیل شکار غیرمجاز متهم شده بود به ساخت آبشخور برای محیط‌زیست محکوم شد.
5-  شکارچی غیرمجازی که اقدام به شکار یک راس میش وحشی در شهرستان فیروزکوه کرده بود توسط قاضی پرونده موظف به تامین علوفه حیوانات وحشی در فصل سرد به میزان ۵۰۰ کیلوگرم ماهانه و به‌مدت 2 سال و همچنین پاکسازی منطقه حفاظت شده از زباله با نظارت اداره محیط‌زیست شهرستان فیروزکوه شد.

حکم متهمان به آزار خانواده
1-  در سال۸۸ در یکی از شعب دادگاه‌های استان فارس، مردی محکوم شد که به همسرش سالانه ۱۰روز گل هدیه کند، در غیراین‌صورت با 3‌ماه و یک روز حبس مواجه خواهد شد. این مرد که زندگی را رها کرده بود و همسرش را ضرب و شتم می‌کرد، با توجه به اینکه سابقه کیفری نداشت، برای اصلاح تحکیم مبانی خانوادگی و زندگی مشترک، محکومیت او به‌مدت 3 سال معلق شد، مشروط بر اینکه به‌موقع نفقه زوجه را پرداخت و با او خوشرویی کند. او باید به‌مدت 3 سال هر سال ۱۰روز یک شاخه گل به همسرش هدیه کند، به‌نحوی که پایان نوبت دهم، سالگرد ازدواج زوجین باشد. استفاده از نصایح یکی از علمای مذهبی به تشخیص دادستان در سالروز ازدواج و خودداری از استعمال سیگار و مواد دخانی دیگر موارد محکومیت بود.
2- در شعبه چهارم دادگاه عمومی استان البرز نیز حکمی صادر شد که بازتاب پیدا کرد. ماجرا از این قرار بود؛ مردی از همسرش شکایت می‌کند و برای اثبات ادعای خود وارد صفحه اینستاگرامش می‌شود. قاضی چون این کار را غیرقانونی دانست، شکایت را رد کرد تا حریم خصوصی زن حفظ شود. زیرا تحصیل دلیل از طریق نامشروع مانع از محکومیت متهم می‌شود.

حکم متهمان به اخلال در نظم عمومی
1- جوانی از اهالی روستای خوشاب که با قطع برق در یادواره شهدا اخلال ایجاد کرده بود، به‌جای فرستاده شدن به زندان یا جریمه نقدی، موظف به پژوهش و تهیه مقاله درباره شهدا شد. متهم مکلف شد مقاله‌ای کامل و ماشین‌نویسی شده و مصور درباره زندگی شهدای روستای خوشاب شهرستان فراشبند مشتمل بر مشخصات سجلی، سن در زمان شهادت، محل شهادت و عملیاتی که شهید در آن حضور داشته و خلاصه‌ای از آن عملیات، مدت حضور این شهدا در جبهه و وصیت‌نامه و عکس‌های آنها تهیه و به دادگاه و حوزه مقاومت بسیج سپاه تحویل دهد.
2- به‌دلیل شکایت راهنمایی و رانندگی زرقان از 2 فرد به اتهام توهین و تمرد به مأمور راهنمایی و رانندگی، رئیس دادگاه این دو نفر را به مجازات آموزش به‌جای حبس محکوم کرد. این دو نفر مکلف شدند تا هر‌ماه و به‌مدت شش‌ماه به سرپرست راهنمایی و رانندگی زرقان مراجعه و گواهی حسن اخلاق و برخورد با مأموران راهنمایی و رانندگی اخذ و تقدیم دادگاه کنند. از سوی دیگر هر یک از متهمان موظف شدند با پوشیدن لباس مخصوص همیار پلیس با راهنمایی و رانندگی زرقان همکاری و گواهی آن را تقدیم دادگاه کنند.
3- در شیراز، جوان متهم به ضرب و شتم در مسابقه فوتبال به انجام تحقیقات در زمینه جوانمردی محکوم شد.
4-  مدیرعامل یک شرکت به‌دلیل رعایت نکردن مقررات دولتی به خریدن کتاب برای دانشگاه باهنر کرمان محکوم شد.
5- یکی از رستوران‌هایی که به‌دلیل رعایت نکردن بهداشت عمومی متهم شده بود، به تهیه و توزیع غذا برای افراد بی‌بضاعت محکوم شد.
6-  وقتی مردی ۷۲ساله به اتهام تهدید علیه بهداشت عمومی از طریق جوجه‌ریزی غیرمجاز و رعایت نکردن مقررات بهداشتی محکوم به یک سال حبس شد، قاضی حکم جالبی برایش صادر کرد. قاضی پرونده به‌دلیل نداشتن سابقه کیفری متهم، اظهار ندامت او و کهولت سنش، مرد را مکلف کرد در ۷۲ساعت از تاریخ ابلاغ حکم، حداقل ۵۰‌میلیون تومان وسایل گرمایشی به آسیب‌دیدگان زلزله اخیر آذربایجان‌شرقی برساند و رسید آن را تحویل واحد اجرای احکام کیفری دهد.
7-  8نفر از عوامل حمل مشروبات الکلی در شهرستان رودان، 2سال قبل در حکمی به‌جای مجازات حبس، محکوم به تهیه و تنظیم مقاله درباره مضرات مشروبات الکلی شدند. این متهمان مکلف شدند احادیث معصومین درباره مضرات مشروبات الکلی را حفظ کنند.
8-  یک راننده اهل بندرعباس به‌علت بی‌توجهی به حق عابر پیاده با عابری تصادف کرده و موجب مجروح شدن او شد. او با حکم قاضی محکوم شد که به‌مدت ۲۷۰‌ساعت در خدمات عمومی رایگان برای خط‌کشی گذرگاه‌های عابر پیاده مشارکت کند. این حکم به‌جای 4ماه حبسی بود که باید برای این راننده بی‌توجه صادر می‌شد.
9-  رئیس شعبه ۱۰۲ کیفری شهرستان عنبرآباد استان کرمان متخلفی را که به مأمور دولت هنگام انجام وظیفه توهین لفظی کرده بود به‌جای مجازات حبس تعزیری به تبلیغ حمایت از کالای ایرانی زیرنظر اتاق اصناف و فعالیت در پیام‌رسان داخلی سروش و ایتا محکوم کرد.

یکی از احکام جایگزین جالب 
2 متخلف شکار و صید در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی در جنوب شرقی شهر اصفهان به اتهام شکار یک راس بزکوهی، به تحمل ۲ سال حبس تعزیری محکوم شدند. اما به‌دلیل نداشتن سابقه کیفری  ملزم به همکاری لازم با اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان محل زندگی خود کرد و هر دو‌ماه یک‌بار به واحد اجرای احکام مراجعه و ۴۰بار عبارت «من انسان خوب و متمدنی هستم، شکار حیوانات و بدرفتاری با آنها باعث سنگدل شدن انسان می‌شود؛ من دوست ندارم انسان سنگدلی باشم پس حیوانات را شکار نمی‌کنم و به آنها آزار نمی‌رسانم چرا که عواقب تغییر در اکوسیستم در درجه اول متوجه نوع بشر خواهد بود.» را رونویسی کنند.

پاکسازی به‌جای حبس
شکارچی غیرمجازی که اقدام به شکار یک راس میش وحشی در شهرستان فیروزکوه کرده بود توسط قاضی پرونده موظف به تامین علوفه حیوانات وحشی در فصل سرد به میزان ۵۰۰ کیلوگرم ماهانه و به‌مدت 2 سال و همچنین پاکسازی منطقه حفاظت شده از زباله با نظارت اداره محیط‌زیست شهرستان فیروزکوه شد