استقلال درمقابل مسئولیت

منصوره میرزاده‌ ـ روانپزشک کودک ونوجوان

 هدف فرزندپروری سازنده، دادن قدرت به کودک است تا از توانمندی کافی برای کار، تولید، پرورش و بالندگی برخوردار شود. برخلاف تصور برخی والدین که بر این عقیده‌اند، نباید فرزندمان سختی بکشد یا توسط معلم توبیخ شود، چون ممکن است اعتماد به نفسش خدشه‌دار شود، باید برای تربیت وپرورش در ابراز محبت از یک سو و پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری از سوی دیگر تعادل وجود داشته باشد. والدینی که خود محصول فرزندپروری سنتی هستند، مایلند فرزندشان حتی‌المقدور زندگی راحتی داشته باشد و به او مسئولیت وسختی نمی‌دهند، بنابراین تربیتی راکه در دوران سختی باعث شده بود خود را بیابند، اکنون از فرزند خود دریغ می‌کنند. توانمندی فرزند براساس توجه به نیازهای عاطفی اساسی شکل می‌گیرد، که شامل رابطه مثبت و مؤثر، پذیرش و احترام، کسب خودگردانی سالم و ایجاد محدودیت‌های معقول و انتظارهای واقع‌بینانه از فرزند است. مهم است که درکنار این نیازها، نیاز بنیادین دیگری که همانا ارزش‌های معنوی و معیارهای اجتماعی هستند نیز مورد توجه قرارگیرند.
یکی از نیازهای عاطفی اساسی «خودگردانی و عملکرد سالم» است که معنای آن کمک به فرزندان برای تکامل شخصیت، توانایی‌ها، اعتماد به نفس و احترام به همنوع و توانایی سازگاری مناسب با دیگران برای تبدیل آنها به یک فرد بزرگسال سالم و مستقل است. کودکی که نیاز« خودگردانی و عملکرد سالم » در وی تأمین می‌شود، ویژگی‌هایی مانند اعتماد به نفس، سلامت نفس، وابستگی نداشتن، احساس تکامل، ثبات شخصیت، ابراز وجود و خوش‌بینی در وی شکل می‌گیرد. کودکانی که بیش از اندازه توسط والدین حمایت یا کنترل می‌شوند، مسئولیتی به آنها سپرده نمی‌شود، همه‌‌ چیز بدون حد ومرز و بدون چارچوب در اختیار آنها قرار می‌گیرد و فردا روز، قادر به اداره امور زندگی شخصی خود نبوده، احساس بی‌کفایتی و وابستگی کرده و خودخواه، خودشیفته و وابسته خواهند بود و در برخورد با واقعیات زندگی به‌دلیل بی‌تصمیمی و عدم ‌توانایی حل مسئله، شکننده و کم صبر خواهند بود. والدین باید به فرزندان مسئولیت داده، اجازه دهند در موقعیت‌های واقعی زندگی درتصمیم‌گیری مشارکت و از استعدادها وآموزه‌های خود استفاده کنند و با پیامدها و نتایج انتخاب و تصمیم‌های خود مواجه شوند و مسئولیت انتخاب خود را فارغ از نتیجه آن برعهده بگیرند و اگر تصمیم‌شان نادرست بود از آنها انتقاد نکنند. مهم است والدین بر ترس‌ها و بی‌اعتمادی به فرزند خود غلبه کنند.