تقدم رویکردهای نرم‌افزاری در حمل‌ونقل عمومی
حمید سیادت موسوی _ کارشناس ارشد ترافیک
دنیا در هفته‌های اخیر با شرایط استثنایی روبه‌روست. در شرایط عادی همه محافل حمل‌ونقلی بر لزوم استفاده از حمل‌ونقل انبوه‌بر شامل مترو، اتوبوس و البته حمل‌ونقل پاک تاکید دارند. اما در شرایط فعلی یک بحران پیچیده چندوجهی پدید آمده است. تا پیش از این همه درها به روی افزایش عرضه باز می‌شد. مثلا در نسخه تردد مترویی، برای جابه‌جایی انبوه، الگوی ۴ تا ۶ نفر در هر مترمربع تجویز می‌شود اما در روزهای اپیدمی کرونا، مترو هم اقتصادی نیست؛ اینکه در طولانی مدت تراکم اندکی در واگن‌های زیرزمینی تردد کنند.
اجازه دهید نگاه‌ها را به نقطه دیگری جلب کنم. همه شهروندان و مسئولان در چنین شرایطی دنبال پاسخ سخت‌افزاری هستند اما صورت مسئله باید عوض شود. در شرایط فعلی که مشکلات چندوجهی است، در کوتاه‌مدت باید دنبال چه بود؟ یک مرحله به عقب برگردیم. مشارکت اجتماعی در چنین شرایطی بسیار اهمیت دارد. رویکردها باید به سمت سرمایه اجتماعی و مشروعیت عمومی تغییر کند. این سرمایه هر چه بیشتر شود، اعتماد جمعی افزایش می‌یابد. بر این بنیاد به آسانی می‌توان آجرهای پذیرش جمعی طرح‌ها و دستورات را قرار داد. تا حالا هر چه گفته می‌شده باید اتوبوس و مترو در تهران افزایش یابد، هر چه تأکید می‌شده که برای ترددهای کرونایی باید فضای تردد عمومی انبوه‌بر بیشتر شود، کارگشا نبوده است. ایراد کار در فقدان شهروند مسئول و دستگاه مسئول است. اما حالا چه می‌شود کرد؟
افزایش اطلاع‌رسانی شفاف و صادقانه گاه همه کاستی‌ها را پوشش می‌دهد. باید به‌صورت واضح از سناریوهای پیش‌رو پرده‌برداری شود. باید عموم شهروندان بدانند کدام اقدام در چنین شرایطی برای آنها مؤثرتر است. برخورد علمی و کارشناسانه راه‌حل است. هم‌اکنون صدها شهر پیشرفته جهان با مدل‌های ریاضی به مقابله با بحران‌های کرونایی پدیدآمده می‌روند. این موجب می‌شود آستانه‌های تحمل در مواجهه با پیامدها افزایش یابد و بتوان تصمیم مؤثرتری برای کنترل ترافیک و ترددهای شهری داشت. باید برای مردم تصویر روشنی پدید آورد و در نهایت متناسب با داشته‌های شهری برای تعداد واگن‌ها و اتوبوس‌های شهری فکر کرد. مبنای چنین حرکتی جلب مشارکت عمومی از یک سو و جلب مشروعیت اجتماعی است. چاره‌ای جز این نیست که بخش نرم‌افزاری و مشارکت عمومی چاره کار است. شهروندان نیز که سلامت خود و خانواده‌شان را در گرو این مشارکت می‌بینند، کمبودها را درک خواهند کرد. پس وزن اصلی واکنش باید به سمت مشارکت گسترده پیش رود.
گام دیگر که باید در شرایط کرونایی برای ترددهای شهری برداشته شود، استفاده از وسایل حفاظت سلامت مردم از یک سو و افزایش انتظام‌دهی به شهروند در رعایت فاصله اجتماعی است. هم‌عرض با ارتقای پذیرش اجتماعی، نظم‌دهی به داشتن ماسک و دستکش در ترددهای شهری مؤثر خواهد بود. ایده مؤثر دیگر نیز شناورشدن ساعت کار ادارات است. این کار موجب توزیع پیک ترددی می‌شود که کاهش آلودگی هوا را نیز درپی دارد. در چنین شرایطی حتی می‌توان به تخصیص بهینه اتوبوس‌ها به مراکز تجمعی نیز رو آورد.
بدین‌ترتیب با انتقال تمرکز نظام حمل‌ونقل شهری از اقدامات سخت‌افزاری به نرم‌افزاری به آسانی، شرایط برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی مهیا می‌شود. پس یادمان نرود تمرکز بر عرضه، همیشه عملی نیست. گاه جنبه‌های نرم‌افزاری اثرگذاری بیشتری دارند.
