کنکور در شرایط خاص

نورا عباسی ـ روزنامه‌نگار

امسال نخستین باری نیست که پشت‌کنکوری‌ها- به‌دلیل شیوع کرونا- در شرایط خاص به استقبال کنکور می‌روند. اگر کمی به عقب بازگردیم و خاطرات دهه‌های گذشته را ورق بزنیم، می‌بینیم که در هر دهه وقتی کشور دچار تنش و مشکلی طبیعی یا غیرطبیعی شده بود، پشت کنکوری‌ها مجبور بودند در میان استرس‌ و رقابت جانفرسای کنکور، جایی نیز برای مشکل آن سال کشور باز کنند. از زمان جنگ گرفته تا روزهایی که رقابت برای نشستن بر صندلی کنکور میلیونی شد، هر سال به شکلی یک کنکور در شرایط خاص برای داوطلبان رقم خورد.

سال‌های بدون کنکور
پیروزی انقلاب در بهمن57 همانطور که ساختار قدرت را تغییر داد، زمینه تحول در حوزه فرهنگ به‌خصوص دانشگاه‌ها را مهیا کرد. هر چند یک سال پس از انقلاب یعنی در سال58 کنکور برگزار شد اما با فرارسیدن انقلاب فرهنگی و بسته‌شدن دانشگاه‌ها در سال59 برای مدتی پرونده کنکور و پشت‌کنکوری‌ها معلق شد. در نهایت کنکور بعد از ۲سال وقفه یعنی در سال61 آن هم تنها برای رشته‌های پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، الهیات و معارف‌اسلامی برگزار شد.

آزمون زیر آژیر قرمز
تمام سال‌های جنگ همانطور که دانش‌آموزان زیر سایه هراس از موشک‌‌باران‌ها به مدرسه می‌رفتند، آنها که به پشت سد کنکور رسیده بودند، خود را برای جنگیدن و تصاحب یک صندلی از همان چند دانشگاه محدود آماده می‌کردند. حافظه تمام آنها که در سال‌های جنگ به دانشگاه رفته‌اند، پر است از خاطرات سختی که بعد از گذشت بیش از 30سال هنوز به یاد دارند.
خانم محبی که  در سال‌های انتهایی جنگ به دانشگاه رفت، از شب‌هایی می‌گوید که از هراس موشک‌باران با یک شمع برای کنکور آماده می‌شد؛ «آن زمان اگر دانشگاه نمی‌رفتی باید سریع ازدواج می‌کردی، من هم تمام توانم را گذاشتم تا در کنکور قبول شوم. در زمان جنگ درس‌خواندن در شب سخت بود و خانواده‌ام مدام تذکر می‌دادند که این درس خواندن تو زیر نور چراغ باعث می‌شود تا صدام ما را با موشک بزند. همین هراس موجب شد تا من اکثر شب‌ها زیرنور شمع درس بخوانم و برای کنکور آماده بشوم».
کنکور در زمان جنگ برای مردها کمی متفاوت بود؛ چرا که بخشی از آنها راهی جبهه‌ها شده بودند و درس‌خواندن و کنکوردادن در آن شرایط، تدابیر خاص خود را می‌طلبید.
احمد شریعتمدار که در زمان جنگ به جبهه رفته بود، در مورد کنکور در آن زمان می‌گوید: «در آن زمان کنکور مانند این روزها جدی نبود اما با توجه به هرم سنی و تعداد کم دانشگاه‌ها، رقابت سنگین بود. در زمان جنگ کنکور عقب‌نیفتاد و برای بچه‌هایی که در جنگ بودند کلاس آمادگی کنکور برگزار کردند اما چون امکانات کم بود، یک‌سری از مدارس در شیفت دوم یا اول صبح به مدارس رزمندگان تبدیل شدند. بچه‌های رزمنده هنگام بازگشت از جبهه به این مدارس می‌رفتند تا عقب‌ماندن از درس‌هایشان جبران و برای کنکور هم آماده شوند.» براساس گفته شریعتمدار، برخی از افرادی که در جبهه مشغول بودند در زمان کنکور مرخصی می‌گرفتند و برای شرکت در آزمون به شهرشان می‌رفتند. برای افرادی که امکان بازگشت از جبهه را نداشتند در برخی پادگان‌ها یا شهرهای نزدیک جبهه، فضایی برای برگزاری کنکور ایجاد شده بود؛ «خاطرم هست که یکی از دوستان من از جبهه برگشت و در کنکور شرکت کرد. او پس از امتحان به شلمچه بازگشت و شهید شد. وقتی که رتبه‌های کنکور سال65 آمد، فهمیدم که او رتبه46 در کنکور را کسب کرده بود».

سال رقابت میلیونی
سال‌های منتهی به دهه70 و شروع دهه80 با توجه به هرم جمعیتی کشور، سال‌های پررقابت برای تصرف صندلی‌های کنکور به شمار می‌آمد. در آن دوران، رقابت برای نشستن بر یک صندلی دانشگاه چنان سخت و نفسگیر شده بود که شکست هر پشت کنکوری به‌معنای یک  سرخوردگی خانوادگی بود.
با نیم‌نگاهی به آمار داوطلبان شرکت‌کننده در کنکور می‌توان به این نتیجه رسید که سال81 یکی از سخت‌ترین خاطرات برای کنکوری‌های آن دوره بود؛ چرا که حضور یک ‌میلیون و ۸۰۰هزار نفر داوطلب، آن سال را به‌عنوان رکورددار شرکت‌کنندگان کنکور ثبت کرده است.

سیلی که کنکور را نبرد
بهار 98با خود سیل را روانه استان‌های خوزستان، لرستان و گلستان کرد. این بلای طبیعی چنان خسارتی به این استان‌ها وارد کرد که در همان روزهای بعد از تعطیلات عید، بسیاری از شرایط نامناسب پشت کنکوری‌ها برای شرکت در این آزمون کشوری صحبت کردند. در آن زمان پشت کنکوری‌های این 3 استان تلاش کردند با استفاده از شبکه‌های اجتماعی صدای خود را به گوش وزیر علوم برسانند. آنها با ثبت نظر در صفحه شخصی منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری خواستار تعویق برگزاری کنکور شدند اما این خواسته با مخالفت وزیر مواجه شد. نمایندگان مجلس نیز در کنار پشت‌کنکوری‌ها وارد میدان شدند تا شاید کنکور98 با کمی تأخیر برگزار شود اما سرانجام با حضور رئیس سازمان سنجش در مجلس حکم نهایی صادر شد. در آن زمان، ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش به دلایلی همچون تعویق در شروع سال تحصیلی اشاره کرده و براین اساس مانع تأخیر در برگزاری کنکور شده بود.


کنکور جنگی
در زمان جنگ کنکور عقب‌نیفتاد و برای بچه‌هایی که در جنگ بودند کلاس آمادگی کنکور برگزار کردند اما چون امکانات کم بود، یک‌سری از مدارس در شیفت دوم یا اول صبح به مدارس رزمندگان تبدیل شدند. بچه‌های رزمنده هنگام بازگشت از جبهه به این مدارس می‌رفتند تا عقب‌ماندن از درس‌هایشان جبران و برای کنکور هم آماده شوند