مجلس دهم؛ دستاوردهاى دیده نشده

فرزانه آیینی _ خبر‌نگار

چهارشنبه این هفته مراسم اختتامیه مجلس دهم برگزار می‌شود و هرآنچه که نمایندگان در 4سال گذشته انجام دادند و فرصت‌هایی که از دست دادند، در تاریخ ادوار مجالس شورای اسلامی بایگانی می‌شود. قرار است چهارشنبه مراسم اختتامیه مجلس دهمی‌ها برگزار شود و قاب‌های عکاسان و حاشیه نوشته‌های خبرنگاران خداحافظی 230نماینده با کرسی‌های سبز بهارستان را ثبت و ضبط کنند. از 290نماینده مجلس دهم تنها 54نماینده به مجلس یازدهم راه یافتند- از مجموع نمایندگان 3نماینده در ایام نمایندگی فوت کردند و 3نماینده استعفا دادند و یک نفر به سفارت مسکو رفت و 2 تن دیگر به وزارت صمت کوچ کردند-  مجلس دهم در هفتم خردادماه 94مستقر شد؛ مجلسی که در ابتدا به‌خاطر اقبال عمومی از فهرست ائتلاف اصلاحات و اعتدالگرایان – امید- به مجلسی با اکثریت اصلاح‌طلب شهره شد اما بعد از اجلاسیه اول و وزنه‌کشی میان محمدرضا عارف سر لیست امید و علی لاریجانی چهره صاحب نام اصولگرایان عیان شد که امید نه‌تنها اکثریت بهارستان نیست، بلکه تنها 98نماینده پای کار و ثابت قدم در امور فراکسیونی دارد.  مجلس دهم متشکل از 3 فراکسیون سیاسی امید، اصولگرایان ولایی و اصولگرایان مستقل بود، مجلسی با 3 فراکسیون که تعاملات فراکسیونی با هم پیش‌بینی عملکرد آن‌ را چنان مبهم و دشوار کرده بود که تا دقیقه 90 هم خود نمایندگان نمی‌دانستند رأی اکثریت مجلس در دستورکارهای مهم‌شان چه خواهد بود. به هر روی، هفته جاری آخرین روزهای کاری نمایندگان مجلس دهم است که در آن علاوه بر بررسی ایرادات شورای نگهبان در طرح‌ها و لوایح باقیمانده گزارش‌های نظارتی کمیسیون‌ها نیز مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. جلساتی که بنا به اعلام هیأت رئیسه روزهای دوشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه تشکیل می‌شود و مراسم اختتامیه مجلس هم در روز ۳۱ اردیبهشت برگزار خواهد شد.


 مجلس این هفته چه می‌کند؟
بنا به اعلام هیأت‌رئیسه مجلس، بررسی ایرادات شورای نگهبان در لایحه تجارت - کتاب سوم، طرح تنظیم برخی از مقررات مالی، اداری و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش، لایحه ایجاد 7 منطقه آزاد تجاری- صنعتی و 12 منطقه ویژه اقتصادی، طرح اصلاح ماده ۴۴ قانون مدیریت خدمات کشوری، طرح استفساریه تبصره ۱ بند «ذ» ماده ۸۷ قانون برنامه ششم توسعه و طرح ایجاد مناطق ویژه اقتصادی در دستور کار مجلس قرار دارد. به گزارش خانه ملت، همچنین مجلس در آخرین هفته کاری به تنقیح قوانین در حوزه‌های مختلف پرداخته که بر این اساس طرح‌های مربوط به فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه‌های ورزش، محیط‌زیست، احزاب سیاسی، شوراها و شهرداری‌ها، انتخابات، معدن و سلامت مورد بررسی قرار می‌گیرد. بررسی گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس درباره سانحه سقوط هواپیمای تی آر شرکت هواپیمایی آسمان مسیر تهران- یاسوج، گزارشی مربوط به تحقیق و تفحص از منابع و مصارف نظام مدیریت شرکت‌های فرهنگی ورزشی وابسته به وزارت ورزش و جوانان در ۱۰سال اخیر، تحقیق و تفحص از علل ناکارآمدی شرکت‌های خودروساز داخلی در حوزه کیفیت، قیمت، محیط‌زیست، طراحی، تکنولوژی، فروش و خدمات پس از فروش، تحقیق و تفحص از نحوه اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، بررسی عملکرد نظارتی مجلس در حوزه اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴، گزارش کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی در مورد مفاهیم و الزامات جهش تولید و ظرفیت‌ها و آسیب‌شناسی و ارائه راهبرد و راهکار، گزارشی درباره ارزیابی اثرات شیوع ویروس کرونا بر بخش‌های مختلف و تجربه کشورهای منتخب و سیاست‌های پیشنهادی و بررسی سیاست‌ها و مقررات خدمات ارزش‌افزوده پیامک تلفن همراه در ایران نیز در دستور کار مجلس است.

عدد‌ها و رقم‌هاى حاصل کار مجلس دهم چه بود؟
عبدالرضا مصری، نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوی اخیر تلویزیونی‌اش عدد و آماری درباره ماحصل مجلس دهم ارائه کرده که اگر در کنار هم قرار گیرند شمایی قابل تامل از عملکرد 4ساله نمایندگان ارائه می‌دهند. اهم فعالیت مجلس دهم بنا به گفته مصری به‌شرح زیر است:

1- سؤال از وزیران

    نمایندگان مجلس دهم شورای اسلامی از بعد نظارتی، 3 هزار و ۸۵ سؤال از دولت پرسیدند که از این تعداد ۴۶۱ مورد در کمیسیون‌ها، از پاسخ‌های وزیر قانع نشدند.
    از این تعداد ۱۸۱ سؤال به صحن علنی مجلس، ارجاع و بررسی شد و از این تعداد هم در ۲۸ مورد، مجلس از پاسخ وزیر مربوطه، قانع نشد. بیشترین سؤال از وزیران را مجلس از وزیر نفت و وزارت خارجه پرسید. محمدجواد ظریف رکورددار سؤال و قانع کردن مجلس است. او در همه سؤالاتی که از وی پرسیده شد هیچ‌گاه از مجلس کارت زرد نگرفت.
    در مجلس دهم، 5سؤال از رئیس‌جمهور طرح شد که نمایندگان مجلس در ۴ مورد، از پاسخ‌های رئیس‌جمهور قانع نشدند.
    ۴۳ درخواست استیضاح در مجلس دهم، اعلام وصول شد که از این تعداد، استیضاح ۶ وزیر در صحن علنی مجلس بررسی شد که ۲ وزیر - علی ربیعی و مسعود کرباسیان- رأی اعتماد نیاوردند و از دولت خارج شدند.

2- تحقیق و تفحص

۲۱۷ مورد تقاضای تحقیق و تفحص در مجلس دهم مطرح شد که از این تعداد ۵۲ مورد در کمیسیون تصویب و از این تعداد، ۴۳ مورد در صحن علنی مطرح شد و ۳۲ مورد در صحن به تصویب رسید. از این مجموع 28طرح تحقیق و تفحص کلید خورد و تنها ۶گزارش به قوه قضاییه ارجاع شد.

3- طرح‌هاى مهم مصوب مجلس دهم چه بودند؟

براساس بررسی‌های همشهری مهم‌ترین و تأثیرگذار‌ترین طرح‌های مصوب مجلس و تبدیل شده به قانون در مجلس دهم به شرح زیر است:

    طرح اصلاح قانون جرم سیاسی، 
    طرح حذف مجازات اعدام از جرایم موادمخدر، 
    طرح اداره و نظارت بر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، 
    طرح نحوه تشکیل اجتماعات و برگزاری راهپیمایی‌ها، 
    طرح عفو عمومی و تبدیل مجازات، 
   طرح اجرای اصل بیست و هفتم (۲۷) قانون اساسی، 
    طرح قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، 
    طرح تشدید مجازات اسیدپاشی و حمایت از بزه‌دیدگان ناشی از آن، 
    طرح اصلاح قانون تابعیت و اعطای تابعیت به فرزندان مادران ایرانی، 
    طرح اصلاح موادی از قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی، 
    طرح ساماندهی بازار خودرو، 
    طرح اصلاح مواد (۱۰۴۳) و (۱۰۴۴) قانون مدنی، 
    طرح تأمین کالاهای اساسی و 
    طرح اجرای اصل پانزدهم (۱۵) قانون اساسی (تدریس زبان‌های محلی و قومی در مدارس و دانشگاه‌ها) . 

4-  مجلس دهم از کدام لوایح استقبال کرد؟

براساس بررسی‌های همشهری از مهم‌ترین گام‌های همکاری مجلس با دولت روحانی به تصویب لوایح زیر می‌توان اشاره کرد: 

    اصرار بر تصویب لوایح چهارگانه در ۴بار رفت‌وآمد بین مجلس و شورای نگهبان، 
    تصویب لایحه حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان بعد از 2 سال معطلی در مجلس، 
    تصویب لایحه حفاظت از خاک کشور که ۱۲سال در حال پیگیری بین دولت و مجلس بود، 
    تصویب برنامه پنج‌ساله ششم توسعه، 
    اصلاح قانون بودجه سالانه برای حساب‌کشی و نظارت‌پذیر کردن شرکت‌های چند لایه و 
    تصویب کلیات بودجه در روزهایی که اصولگرایان به‌دنبال به چالش کشیدن دولت بودند. 

5- چه طرح‌هایى در مجلس دهم معطل مانده‌اند؟

     بررسی طرح ساماندهی تجمعات قانونی، 
     لایحه منع خشونت علیه زنان، 
     استماع گزارش تحقیق و تفحص‌های مجلس ازجمله تحقیق و تفحص از صنعت خودرو‌سازی‌ کشور، 
     بررسی طرح سؤال نمایندگان از وزیر کشور در کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در پی حوادث آبان‌ماه در اعتراض به گرانی بنزین، 
     لایحه تفکیک وزارت صمت 
این طرح‌ها و لوایح از مهم‌ترین دستورکارهایی است که در نوبت بررسی صحن علنی مجلس شورای اسلامی و کمیسیون‌های تخصصی نمایندگان معطل مانده‌اند و در روزهای پایانی عمر مجلس دهم بعید است به سرانجامی مشخص برسند.

 مهم‌ترین گام‌های نظارتی مجلس دهمی‌ها چه بود؟

تلاش برای خارج کردن نقش محدود نمایندگان در حوزه نظارتی از مسائل پروژه‌محور و منطقه مثل جاده‌سازی و دیوارکشی و... به موضوعات و مطالبات سیاسی، ‌فرهنگی و مدنی جامعه و پیگیری آن در قالب تذکرات قانون اساسی به وزرا و مسئولان، تشکیل فراکسیون‌های حقوق شهروندی، شفافیت و محیط‌زیست برای پیگیری منسجم موضوعات مهم و مرتبط اجتماعی و سیاسی و مدنی، شورای نظارت بر روند انتخابات پنجمین دوره تأیید و تصاحب مدیریت شهری، حضور فعال در کمیسیون ماده 10احزاب که منجر به ارائه مجوز به حزب اتحاد ملت، اعتماد ملی و حزب جمهوریت، مجمع ایثارگران اصلاح‌طلبان شد، رأی اعتماد به چهره‌های مطلوب مردم و تلاش برای جلوگیری از حذف آنها در کابینه دوازدهم، حمایت حفاظت و حراست از برجام و تلاش برای حفظ این توافقنامه بین‌المللی، به بن‌بست کشاندن بحث عدم‌کفایت رئیس‌جمهور از سوی طیف تندروی اصولگرای مجلس در زمانی که نوسانات بازار ارز و طلا به اوج خود رسیده بود و پیگیری موضوعات روز و مطالبات مردم در قالب کمیته‌های ویژه و اختصاصی ‌از اهم گام‌های نظارتی نمایندگان این دوره از مجلس شورای اسلامی بود. تابوشکنی در نظارت‌پذیر و پاسخگو کردن برخی نهادهای سیاسی و اطلاعاتی، بازدید از زندان اوین که از مجلس هشتم به بعد میسر نشده بود، انجام دیدار سالانه با رئیس دولت اصلاحات که ذکر نامش در ادوار گذشته نظم مجلس را به‌هم می‌زد، پیگیری آشکار بحث رفع حصر در مجلس و شکستن تابوی موضوع به‌رغم مانع‌تراشی‌های دلواپسان، ایجاد سپر حمایتی مقابل وزرای نفت و امور خارجه در برابر هجمه‌های بی‌وقفه مخالفان آنها در مجلس ازجمله گام‌های نظارتی مجلس دهم است که نقش فراکسیون امید نسبت به 2 فراکسیون دیگر در به ثمر رساندن آنها عیان‌تر است. مجلس در هفته‌های اخیر نیز به حوزه ممنوعه شورای نگهبان ورود کرد و درصورت تأیید مصوبات اخیرش برای ایجاد حق عزل حقوقدانان شورای نگهبان و ایجاد حق پیگیری قضایی برای کاندیدا‌های رد صلاحیت شده می‌توان گفت که نمایندگان گامی اساسی در این حوزه برداشته‌اند.