شاخص امید به آینده اقتصاد؛ در مرز هشدار

احمد میرخدائی _ روزنامه‌نگار

تازه‌ترین داده‌های شاخص مدیران خرید (PMI)، موسوم به شامخ، که شاخصی آینده‌نگر و بیانگر انتظارات فعالان اقتصادی است، در فروردین امسال شامخ کل اقتصاد ایران به پایین‌ترین رقم در طول 7دوره گذشته رسیده و شامخ بخش صنعت نیز با سقوط آزاد، روی پایین‌ترین رقم در 19‌ماه اخیر آرام گرفته است. به گزارش همشهری، محدودیت‌ها و تبعات اقتصادی کرونا باعث شده تا تولید و فروش بنگاه‌های اقتصادی به طرز بی‌سابقه‌ای کاهش پیدا کند و مرز به هشدار برسد. البته در این میان یک نکته امیدوارکننده نیز وجود دارد که امیدواری فعالان اقتصادی نسبت به بهبود اوضاع در ماه‌های پیش رو را یادآور می‌شود.

بررسی داده‌های منتشر شده برای شامخ فروردین امسال نشان می‌دهد؛ شامخ کل اقتصاد با کاهش 10درصدی از 31.39واحد در اسفند 98به 28.68واحد در فروردین 98رسیده است. البته در اسفند پارسال، همزمان با آغاز موج اول شیوع کرونا، شامخ کل اقتصاد با افت جدی مواجه شد، اما در فروردین امسال و نمایان شدن اثر قرنطینه و تعطیلی طولانی کسب و کارها، فعالان اقتصادی با نگاهی بدبینانه‌تر در مورد آتیه اقتصاد، در دوره پساکرونا قضاوت کرده‌اند و تقریباً هرگونه بهبودی را به مشاهده نتایج رویدادها در دوران پساکرونا منوط دانسته‌اند. اثرگذاری کرونا بر فعالیت‌های اقتصادی به اندازی است که حتی بهبود نسبی وضعیت در زیرشاخص‌هایی نظیر کاهش قیمت مواداولیه نسبت به دوره قبل از کرونا و کاهش قیمت محصول تولید در این دوره زمانی نیز نتوانسته به وضعیت بنگاه‌های اقتصادی کمک زیادی بکند. از دیگر نکات مثبت در شامخ فروردین‌ماه، حفظ اشتغال در اغلب بنگاه‌های اقتصادی است که باعث شده زیرشاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» نسبت به اسفندماه 30درصد بهبود پیدا کند و به نزدیکی این زیرشاخص در بهمن‌ماه پارسال برسد.

در محاسبات شامخ، وضع شاخص بخش صنعت بسیار وخیم‌تر از وضع شامخ کل صنعت به تصویر کشیده شده؛ زیرا بخش صنعت تا اسفندماه 98توانسته بود خود را در حوالی مرز رونق و رکود حفظ کند؛ اما حالا با سقوط آزاد 34درصدی، از 42.48واحد در اسفند 98به 28.06واحد در فروردین امسال رسیده که هرگز در 19‌ماه گذشته سابقه نداشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد، اگرچه تعطیلات نوروزی همه‌ساله در کاهش فعالیت‌های اقتصادی تأثیر داشته؛ اما امسال کرونا، اصلی‌ترین عامل سقوط شامخ در فروردین امسال بوده و ازنظر فعالان اقتصادی این امید وجود دارد که در ماه‌های پیش‌رو با رفع شدن این بحران، دوباره اوضاع بسامان شود. بررسی زیرشاخص‌های شامخ کل اقتصاد در فروردین امسال نشان می‌دهد، در این‌ماه زیرشاخص «میزان فروش کالا یا خدمات» به 17.17واحد رسیده که کمترین میزان در طول 7دوره مورد بررسی بوده است. در ادامه زیرشاخص‌های «میزان سفارش‌های جدید مشتریان» و «میزان فعالیت‌های کسب‌وکار» در پایین‌ترین مقدار قرار گرفته است. البته باوجود اثرگذاری شدید کرونا و تا حدودی تعطیلات نوروزی بر فعالیت‌های اقتصادی، زیرشاخص «انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در‌ماه آینده» با 56.42واحد در وضعیت مساعدی قرار گرفته که از خوش‌بینی فعالان اقتصادی نسبت به بهبود وضعیت در دوره پساکرونا حکایت دارد. این زیرشاخص در اسفندماه فقط 23.82درصد بود. در بخش صنعت نیز از میان زیرشاخص‌های شامخ، زیرشاخص «میزان فروش محصولات» با 18.28واحد کمترین رقم را داشته و بعد از آن زیرشاخص‌های «مقدار تولید محصولات با 20.37واحد و «میزان سفارش‌های جدید مشتریان» با 22.03واحد کمترین مقادیر را داشته‌اند. بررسی‌ این آمارها نشان می‌دهد که کاهش تقاضا در بازار در دوره شیوع کرونا مستقیم فعالیت تولیدی صنایع را تحت‌تأثیر قرار داده و حتی با کاهش میزان ساعات حضور کارگران در کارگاه، سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها نیز با افت قابل‌ ملاحظه‌ای مواجه بوده ؛ اما زیرشاخص «انتظارات فعالان اقتصادی برای تولید در‌ماه آینده» به 69.11واحد رسیده که نسبت به اسفند 151درصد بهبود داشته است. بر این اساس می‌توان امیدوار بود درصورت اتمام بحران کرونا، فعالیت‌های اقتصادی بخش قابل‌توجهی از ظرفیت از دست رفته خود را احیا کنند.