تمام بهانه‌ها برای ملاقات نکردن
بخشنامهای که معاون اول رئیس‌جمهور آبان‌ماه سال گذشته در آن، اعضای هیأت دولت و استانداران را موظف به برقراری ملاقات ماهانه با مردم کرده بود، ثمری نداشت
محسن تولایی _ خبر‌نگار
یک نیم‌سال پس از بخشنامه معاون اول رئیس‌جمهور به دستگاه‌های اجرایی برای ارتباط مستمر با مردم، مدیران و مقامات ارشد دولتی آن را در کشوی میزهای خود بایگانی کرده‌اند. با وجود فشارهای معیشتی شدید ناشی از بازگشت تحریم‌های آمریکا طی ۲سال گذشته، مدیران و مقامهای ارشد دولتی برنامه ویژه‌ای برای ایجاد ملاقات‌های مردمی نداشته‌اند. نه شرایط ویژه جنگ اقتصادی کشور وزرا و استانداران را از پشت میزهای مدیریتی‌‌شان به سمت صندلی این طرف میز حرکت داد و نه روال معمول اداری جای خود را به تسهیل و تسریع در شرایط خاص اداره امور مردم و کشور دادند. سازوکارهای ارتباطات مردم‌نهادها و ارگان‌ها هنوز احیا نشده‌اند و مسدودی راه‌های ارتباطی حجم انباشته گلایه‌های مردم در بخش‌های مختلف را موجب شده است.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور حفظ سرمایه اجتماعی دولت را از سال۹۶ با پیگیری گفت‌‌وگوهای ملی میان دولت و نخبگان از یک‌سو و دولت و مردم از سوی دیگر کلید زد. با این حال، نخبگان و مردم در جریان حوادث و اعتراضات خیابانی دی‌ماه۹۶ و آبان۹۸ بی‌ثمر بودن این گفت‌وگوها را آشکار کردند. جهانگیری یک‌بار در همان ابتدای راه فعالیت دولت دوازدهم طی بخشنامهای به بخش‌های مختلف دولتی خواهان ارتباط مستقیم مقامات ارشد دولتی با مردم شده بود. این بخشنامه مهرماه سال۹۶، پس از آغاز به‌کار رسمی دولت دوازدهم، خطاب به ارگان‌های دولتی صادر شد ولی اتفاقات ناشی از نوسانات ارزی نه‌تنها پاسخگوی مطالبات مردم نبود، بلکه کار را به کف خیابان‌ها کشاند و منجر به حوادث تلخ دی‌ماه۹۶ شد.
بخشنامه جهانگیری هیچ‌گاه محل توجه واقع نشد و همچنان در دفاتر وزرا و استانداران دولت به روی مردم بسته مانده بود. همین که آبان‌ماه ۲سال قبل جهانگیری بخشنامه جدیدی خطاب به مقامهای ارشد دولتی صادر کرد و پایین آن نوشت «این بخشنامه جایگزین بخشنامه قبلی شده است»، حکایت از آن داشت نه اعتراضات مردم به جایی رسیده است و نه مدیران دولتی حرکتی از خودشان نشان داده‌‌اند. او آبان‌ماه سال۹۸ عینا همان متن بخشنامه ۲سال قبل‌تر را با شماره و تاریخ جدید خطاب به اعضای کابینه و استانداران وزارت کشور تکرار کرد تا غبار فراموشی از احیای ارتباطات با مردم را پاک کرده باشد. او در این بخشنامه تأکید کرده بود: «با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری به اعضای دولت مبنی بر ارتباط نزدیک با مردم برای آگاهی از مشکلات آنها و اهتمام در رفع مشکلات مذکور و در اجرای تکالیف دستگاه‌های دولتی براساس نظامنامه مدیریت ارتباطات مردمی در بستر سامانه الکترونیکی ارتباط مردم و دولت (سامد: سامانه ارتباط مردم و دولت) اعضای هیأت دولت و استانداران حداقل یک روز در ماه را برای ملاقات مردمی تعیین و از طریق رسانه‌های گروهی اعلام کرده و گزارش اقدامات انجام‌شده برای حل‌وفصل مشکلات مردم را هر ۳ماه یک‌بار به دفتر معاون اول رئیس‌جمهور مرکز ارتباطات مردمی نهاد ریاست‌جمهوری ارائه کنند.»
اشاره جهانگیری در این بخشنامه به نخستین دیدار رهبر انقلاب با اعضای هیأت دولت دوازدهم در شهریور سال۹۶ بود. آیت‌الله خامنه‌ای «ارتباط نزدیک با مردم به‌منظور درک بهتر واقعیات زندگی مردم» را در دیدار هفته دولت و همزمان با سالگرد شهادت شهید رجایی به اعضای کابینه توصیه کرده و گفته بودند: «داشتن بخش ارتباطات مردمی قوی» و «سفرهای استانی» بسیار خوب و مفید است. نظامنامه مدیریت ارتباطات مردمی دولت در اواخر دولت دهم به تصویب رسید و براساس آن استفاده از الگوی سفرهای استانی برای ارتباطات مردمی، میز ارتباطات مردمی در شهرستان‌ها، فرمانداری‌های ویژه و مراکز استان‌ها برای تعامل مفید، مؤثر، روان و کارآمد بین مردم و مسئولان اعم از «حضوری و غیرحضوری» به دستگاه‌های اجرایی تکلیف شده بود.
پیگیری‌های همشهری از دفتر هیأت دولت، سخنگوی وزارت کشور و همچنین سامانه‌های الکترونیکی و برخط وزارتخانه‌ها و استانداری‌های کشور حکایت از معطل‌ماندن بخشنامه معاون اول رئیس‌جمهور داشتند. هیچ‌گونه خبر و اطلاع‌رسانی منسجم و مدونی از برنامه دیدارهای مردمی مقامات ارشد وزارتخانه‌ای و مسئولان استانی موجود نیست و از سویی مجموعه دولت نیز از گزارش‌های موظفی ۳ماهه وزارتخانه‌ها و استانداری‌ها در تحقق این وظایف اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.
این در حالی است که فشارهای معیشتی شدید ناشی از تحریم‌ها طی ۲سال گذشته بر مردم ضرورت برنامه ویژه اعضای هیأت دولت و جمعیت حدود هزار‌نفره مقامهای ارشد دولتی برای ارتباط مستقیم با مردم را ایجاد کرده است. شیوع بیماری کرونا اگرچه فرصت مناسبی برای تقویت بستر الکترونیکی ارتباطات مردمی دولت بود، اما عضوی از کابینه از ویژگی ارتباط برخط با مراجعان یا برگزاری ویدئوکنفرانس استفاده نکرد. ایده‌های جدید ارتباطی راهی در ذهن مدیران ارشد اجرایی برای کاستن از مشکلات مردم نداشتند و پورتال‌های سازمانی خالی از چنین فرصت‌هایی هستند. دیدارهای سنتی و چهره به چهره با مردم نیز مدت‌هاست به محاق فراموشی رفته‌اند.
فعال‌ترین و غیرفعال‌ترین ارتباطات مردمی وزارتخانه‌ها
تورم شدید اقتصادی و کمبودهای متناوب برخی اقلام اساسی، بیکاری ناشی از شیوع بیماری، تعهدات معوق به مردم به‌خصوص از سوی خودروسازان و بلاتکلیفی فهرست بلندبالایی از مشاغل و کسب‌وکارهای خرد و کلان در شرایط تحریم حجم بالایی از اعتراضات مردم را شکل می‌دهند. پاسخگویی مستقیم وزرای مربوط به هر بخش از اعتراضات حداقل اقدام مورد انتظار از سوی کابینه تدبیروامید بود. با این حال، این راه ارتباطی همچنان بسته است. مراجعه به فهرست وزرای درگیر با شرایط خاص کشور حکایت از ارتباط مستقیم محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات در قالب امکانات فضای مجازی با مردم داشته است. او در شبکه‌های اجتماعی پاسخگوی گلایه‌های مردم حتی در موردی مانند مشکلات اینترنت موبایل یا خانگی اشخاص است و از این فرصت برای رفع مشکلات آنان استفاده می‌کند. وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت در سوی مقابل با حجم گسترده‌‌ای از اعتراضات مواجه است که کمتر تعاملی را از سوی رضا رحمانی برای پاسخگویی به مشکلات مردم همراه داشته است. نه پاسخی درباره به هم خوردن گاه و بیگاه تنظیم بازار اقلام و کالاهای اساسی مورد نیاز مردم داده می‌شود و نه در بخش صنعت حتی مختصر اشاره‌ای به گرانی خودرو و انحصار آن و لوازم خانگی می‌شود. هر روز نیز وظایف حیطه کاری این وزارتخانه انتقادبرانگیزتر می‌شود. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مهرماه سال گذشته موظف شده بود با همکاری مرکز ارتباطات مردمی ریاست‌جمهوری امکان استفاده متناسب با فناوری را برای ارتباطات مردمی بخش‌های مختلف دولتی فراهم آورد. امکانات مهیا هستند ولی وزرا هنوز آماده استفاده از آن نیستند.
در همینه زمینه :
