حرکت پول‌ از سعادت‌آباد به چهارراه استانبول

بهزاد رنجبر _ روزنامه‌نگار

حجم تقاضا برای خرید دلار بلافاصله بعد از نزول 2روزه بورس افزایش یافت و به رشد قیمت دلار در بازار آزاد منجر شد. روز پنجشنبه قیمت هر دلار آمریکا یکباره با 400تومان افزایش، از مرز 16هزارو400تومان هم گذشت. این روزها نزول بازار سهام بر حجم نگرانی‌ها نسبت به عواقب تورمی خروج نقدینگی از بورس دامن زده است.مشاهدات خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد قرمز شدن تابلوی قیمت‌ها در سعادت‌آباد، محل استقرار بورس تهران، ضربان نرخ‌ها را در سبزه میدان و چهارراه استانبول تندتر کرده؛ به‌نظر می‌رسد اگر سیلاب نقدینگی پشت سد بورس مهار نشود می‌تواند اثر تخریبی غیرقابل پیش‌بینی در اقتصاد ایران بر جای بگذارد.

دلایل میل دلار به صعود
به‌گزارش همشهری، قیمت هر دلار آمریکا از اواخر پارسال تمایل زیادی به صعود پیدا کرده؛ کاهش درآمد‌های ارزی دولت یکی از دلایل این ماجراست. دولت از یک طرف به‌دلیل تحریم‌ها با کاهش جریان ورودی ارز مواجه است و از سوی دیگر با کاهش قیمت نفت و همچنین شیوع کرونا و بسته شدن مسیرهای تجارت خارجی، درآمدهای نفتی و غیرنفتی‌اش تحت‌تأثیر قرار گرفته است. میزان صادرات نفت ایران در بودجه سال‌جاری ۷۰۰هزار بشکه و میانگین قیمت صادراتی، ۵۰ تا ۵۵ دلار پیش‌بینی شده با این حال از بهمن‌ماه پارسال حجم صادرات نفت به کمتر از ۳۰۰هزار بشکه و قیمت نفت صادراتی ایران به حدود ۱۰دلار و کمتر رسیده یعنی سطح درآمدهای نفتی دولت به یک‌دهم ارقام پیش‌بینی شده کاهش یافته است. امسال درصورت تداوم وضع فعلی، درآمد نفتی دولت به ۲ تا ۲.۵میلیارد دلار خواهد رسید؛ این بی‌سابقه‌ترین افت درآمد‌های نفتی دولت‌ها در تاریخ ایران محسوب می‌شود. بنابراین عمده ورودی ارز به صادرات غیرنفتی محدود خواهد بود که در خوش‌بینانه‌ترین حالت به ۳۰میلیارد دلار می‌رسد که احتمالا همه آن صرف واردات کالاهای اساسی خواهد شد. کاهش شدید درآمد‌های ارزی ازجمله عوامل اصلی رشد قیمت دلار در زمستان و بهار است. با این حال افزایش حجم نقدینگی دلیل ثانویه رشد قیمت دلار در 2فصل گذشته به‌شمار می‌آید. کارشناسانی که با همشهری گفت‌وگو کرده‌اند می‌گویند چنانچه نقدینگی، که حالا رقم آن احتمالا از 3000هزار میلیارد تومان هم فراتر رفته، در بازار سرمایه حبس نشود، از یک‌سو نرخ ارز را وارد رالی صعود خواهد کرد و از سوی دیگر با افزایش قیمت کالا و خدمات، فشار تورمی بیشتری بر سبد هزینه خانوارها وارد خواهد شد.

سد بورس دربرابر نقدینگی
دولت با آگاهی از این واقعیت، از ابتدای امسال سیاست تازه‌ای را برای کنترل تورم در پیش گرفته و تلاش کرده با حبس نقدینگی در بازار سرمایه مانع از هجوم نقدینگی به سایر بازارها شود؛ با این حال به‌دنبال نزول بازار سهام فقط در 2روز سه‌شنبه و چهارشنبه بلافاصله فشار نقدینگی در بازار خودرو افزایش یافت و از سوی دیگر سیل پول‌ها روز پنجشنبه، قیمت دلار را به سمت بالا هل داد. به‌طوری که هم قیمت خودرو تخت گاز رشد کرد و هم قیمت هر دلار آمریکا با 400تومان رشد در یک روز، تا محدوده 16هزارو400تومان بالا رفت. هنوز برآورد دقیقی از میزان اثر نقدینگی جذب شده به بازار سرمایه بر تورم ارائه نشده اما کارشناسان با اشاره به رفتار بازارها در روزهای آخر هفته گذشته بر این باورند که منابع حبس شده در بازار سرمایه می‌تواند به رشد دومینووار قیمت‌ها در سایر بازارها منجر شود؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسد دولت هم از آن مطلع است.

نگرانی از خروج 
دولت با آگاهی از آثار تورمی و تخریبی رشد شدید نقدینگی از ابتدای امسال تلاش کرده سیل نقدینگی را به سمت بازار مولد سرمایه هدایت کند و همین موضوع موجب شده ارزش روزانه معاملات در بورس به 20هزار میلیارد تومان برسد. به تازگی حسن قالیباف‌اصل، رئیس جدید سازمان بورس اعلام کرده؛ روزانه 1500میلیارد تومان نقدینگی جدید وارد بازار سرمایه می‌شود. از ابتدای امسال به این سو حسن روحانی رئیس‌جمهوری، بارها و بارها و بیش از هر رئیس‌جمهور دیگری، از بازار سرمایه حمایت کرده و خواستار توسعه آن شده و حتی وزیر اقتصاد را موظف کرده تا زمینه عرضه سهام همه شرکت‌های دولتی را در بورس فراهم کند. گفته‌های رئیس‌کل بانک مرکزی هم نشان می‌دهد عبدالناصر همتی بیش از هر زمان دیگری تمایل دارد که نقدینگی همچنان در بورس حبس شود تا زمینه رشد قیمت‌ها در بازار ارز فراهم نشود؛ چنان که او دیروز هم خواستار آن شد که دولت از فرصت پیش آمده در بازار سرمایه برای عرضه شرکت‌ها و اوراق بدهی استفاده کند. برخی تحلیلگران بر این باورند که درصورت نزول بورس و خروج نقدینگی از بازار سرمایه ممکن است قیمت هر دلار آمریکا حتی از مرز 20هزار تومان هم فراتر رود.

اثر متقابل بازارهای ارز و سهام 
سینا سلیمانی از تحلیلگران بازارهای مالی در این‌باره می‌گوید: اغلب تحلیلگران با درصد احتمال بالا به این نتیجه رسیده‌اند که نرخ ارز با گذر از مرز ۱۵۶۰۰-۱۵۵۰۰ تومان، راهی سقف قبلی در محدوده 20هزار تومان خواهد شد. این موضوع از نظر بنیادی هم قابل توجیه است. به گفته او، کاهش درآمدهای ارزی دولت که با شیوع کرونا تحت فشار بیشتری قرار گرفته، رشد حجم نقدینگی و انتظارات تورمی، باعث شده احتمال رشد نرخ ارز به‌طور قابل توجهی افزایش پیدا کند. او توضیح داد: هرچند گزارش جدید بانک مرکزی از روند نقدینگی منتشر نشده اما براساس روندهای قبلی می‌توان حدس زد ضریب فزاینده پایه پولی احتمالا در پایان سال۱۳۹۸ به ۸.۱درصد افزایش داشته؛ بنابراین و با درنظر گرفتن ضریب تکاثر۴، نرخ تورم واقعی امسال از ۶۰درصد فراتر خواهد رفت. او تأکید کرد: اقتصاد ایران یک اقتصاد تورمی است. در چنین اقتصادی، نرخ بهره بدون ریسک، روندی کاهشی را دنبال می‌کند در نتیجه نقدینگی برای کسب بازده مورد انتظار، باید به سمت سایر بستر‌های سرمایه‌گذاری حرکت کند و مناسب‌ترین بازار برای جذب نقدینگی بورس است. مهدی رضایتی دیگر تحلیلگر بازارهای مالی هم در توضیح رویدادهای اخیر گفت: فعلا شواهدی مبنی بر اینکه قرار است قیمت دلار نزولی شود در اختیار نداریم. او در عین حال گفت: هرچند عواملی مانند قیمت نفت، شیوع کرونا و تسویه اعتباری کارگزاران بر بازار سهام مهم و تأثیرگذار هستند اما به‌نظر می‌رسد روند قیمت دلار، در تعیین روند بورس هم حرف آخر را خواهد زد زیرا بورس با تکیه بر رشد قیمت دلار و همچنین روند فزاینده نرخ تورم، از توان غلبه بر اکثر متغیرهای بیرونی برخوردار خواهد بود.

بلافاصله پس از نزول 2روزه بازار سهام، روزپنجشنبه، قیمت هر دلار آمریکا از مرز400تومان افزایش از مرز 16هزارو400تومان هم گذشت