برای هنرمبرای هنرمندان محاصره در کرونا چه باید کرد؟
74 شغل، غیرفعال و 24هزار ساعت‌نفر، بیکار
درباره وضعیت هنرمندان در دوران کرونا و پس از آن با مدیرعامل خانه تئاتر گفت‌وگو کرده‌ایم
شهرام گیل‌آبادی، مدیرعامل خانه تئاتر وضعیت فعلی تئاتر را با توجه به شیوع ویروس کرونا، اتفاقی ازپیش‌تعیین نشده می‌داند که همه را درگیر شرایط پیچیده‌ای کرده است؛ از سالن‌های نمایش که تعطیل شدند تا هنرمندانی که اثری روی صحنه داشتند و همین‌طور گروه‌هایی که برای اجرای نمایش‌های سال بعد برنامه‌ریزی کرده بودند. فقط در یک دوره اجرا 250اثر از دست رفته است و اگر 4دوره اجرای نمایش را در نظر بگیریم، حدود یک هزار اجرای اثر را از دست خواهیم داد. با او درباره نگرانی‌ها و خواسته‌هایش از دولت در این شرایط بحرانی صحبت کرده‌ایم.
روزهای بدی را در تئاتر سپری می‌کنیم؟ چه بر سر نمایش این کشور خواهد آمد؟
در اسفندماه نخستین صنوفی که تعطیل شدند، صنوف هنری بودند. مطمئنا آخرین صنوفی که مشغول به‌کار و فعالیت شوند نیز همین صنوف هنری هستند. آخرین صنفی هم که رونق اقتصادی بگیرد، همین صنوف هستند. به همین دلیل، کار ما پیچیدگی ویژه‌ای دارد و باید کمک و یاری در آن با شاخصه‌های روشنی شکل بگیرد. اگر این شاخصه‌ها روشن و مشخص نباشد، به‌جد، با مخالفت‌هایی از سوی جامعه هنری روبه‌رو خواهد شد؛ زیرا ممکن است بسیاری از کسانی که باید به آنها حقوقی پرداخت شود، متضرر شوند. در تئاتر 74شغل وجود دارد که هم‌اکنون فعال نیستند. درصورتی که تا پایان خردادماه این تعطیلی‌ها ادامه‌دار شود، حدود 24هزار ساعت نفر، بیکاری خواهیم داشت که البته با درنظرگرفتن شرایط فعلی به این عدد هم خواهیم رسید. دولت شاخصه‌های روشنی برای کمک‌کردن ندارد. همه هنرمندان براساس خوداظهاری زیانی را که متقبل شده‌اند اعلام کرده‌اند. اما مقدار پشتیبانی دولتی مشخص نیست تا شاخصه‌های گویای کمی، وجود داشته باشد که براساس آن شاخصه‌های تعیین شده و مقدار حمایت، کمیته‌ای شکل بگیرد و بررسی کیفی انجام دهد. این کمیته می‌توانست با شاخصه‌های کمی، قدرت تحلیل از وضعیت داشته باشد. حال نیز اگر چنین کاری صورت نگیرد، بلوایی پس از کرونا به‌وجود خواهد آمد که از حالا نتایج آن پیداست. حقی که مطرح می‌شود، حق هنرمندان است و ضرری هم که در این بلوا نهفته است متوجه همین قشر خواهد بود.
آیا صنف فعالی در این زمینه شرایط را بررسی می‌کند؟
این موضوع باید کاملا روشن، مشخص، با همگرایی و خردجمعی اتفاق بیفتد. اینکه صنوف تخصصی از چنین فضایی اطلاعات نداشته باشند، از شکست‌های بزرگ حوزه برنامه‌ریزی است. این حوزه باید مطلع باشد که امروزه در دنیا و کشور ما تنها جاهایی که می‌توان به آن اتکا کرد، صنوفی است که از ذی‌نفعان شکل گرفته است. خانواده تئاتر هم‌اینک در نیازمندی متزلزلی زیست می‌کند. نیازمندی از آن جهت که کسب و کارشان تعطیل شده و تزلزل از آن‌رو که به سیاستگذاران اطمینان کافی ندارند. همین امر مانع از به آرامش‌رسیدن خانواده تئاتر می‌شود. اگر هنرمندان و صنوف را درگیر تشخیص و شاخصه‌های روشنی می‌کردیم، خاطر این جمع راحت می‌شد که براساس عقل و معرفت برنامه‌ریزی‌شده، کار پیش می‌رود. تحت هر شرایطی برای یاری‌رسانی به هنرمندان، ما باید به سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و تعریف ویژه رجعت کنیم. اگر چنین کاری صورت نگیرد، پس از کرونا شکست دیگری را تجربه خواهیم کرد و آن شکست عدالت است.
خلاء برنامه‌ریزی از همین حالا مشخص است. پس از مدت‌ها خبری درباره پیگیری حقوق هنرمندان منتشر شده که باید از همان روزهای نخست منتشر می‌شد. برای این خبر خیلی دیر نیست؟ انگار هنوز بوی بهبود شرایط به مشام نمی‌رسد.
معرفت برنامه‌ریزی ما مخدوش است؛ یعنی با گروه‌های شکست‌خورده‌ای روبه‌روییم که با چند‌ماه تمرین و زحمت، اجراهایشان روی صحنه نرفته. در عوض آنچه عایدشان شده، تعطیلی برنامه‌ریزی نشده است. حتما باید از این گروه‌ها پشتیبانی جدی شود، زیرا به استثنای تماشاخانه‌های خصوصی که متضرر بوده‌اند، بیشترین ضرر متوجه گروه‌های تولیدی، تئاتری و هنرمندان بوده است. شناسایی این گروه‌ها نیز سخت نیست. جبران ضرر و زیان این گروه‌ها نیز هم‌اکنون می‌تواند بخشی از معیشت خانواده بزرگ تئاتر را تامین کند. اما از نکات دیگر این است که زیرساخت‌هایی که طی سالیان برای حمایت‌های شغلی ایجاده نکرده‌ایم، اکنون ما را با گروه‌های بیکار زیادی مواجه کرده که هیچ پشتوانه مالی برای گذران زندگی ندارند.
اجرای آنلاین تئاتر چقدر می‌تواند از خسارت‌های بیشتر جلوگیری کند؟
تعریف اجرای آنلاین غلط مطرح شده است. کسانی که این واژه را از متخصصان گرفتند تا تجاری‌اش کنند، با تئاتر آشنا نیستند. ماهیت تئاتر به زنده‌بودن آن است. در بخش نظارت و ارزشیابی، بارها به این نکته تأکید شد که تئاتر با فیلم متفاوت است. حال چطور بپذیریم اجرای آنلاین جایگزین تئاتر شود؟ هیچ‌چیز جایگزین فضای زنده تئاتر نخواهد بود. در دوره تکنولوژی امکاناتی در اختیارمان وجود دارد که کسب و کارهای تازه‌ای ایجاد کند. این کسب و کارها می‌تواند شامل حال 74شغل تئاتری هم شود اما این تئاتر نیست. مثلا گروه‌هایی که در گذشته اجرا داشته و فیلمی تولید کرده‌اند، می‌توانند فیلم را در فضای مجازی قرار دهند و برای تماشایش بلیت‌فروشی کنند. اما اینکه گروه‌ها اجرای زنده را پشت دوربین انجام دهند و نفس تئاتر در اجراهای زنده سایبری جاری باشد، چنین امری ممکن نیست.
در این دوران اصناف توانسته‌اند کمکی به اهالی تئاتر کنند؟
کمک‌های حداقلی و صنفی در سطوح مختلفی انجام می‌شود اما متأسفم که دولت از نظر برنامه‌ریزی و معرفت‌شناختی نتوانست با تشخیص درست به صنوف قدرت دهد و اکنون بار مسئولیت و جایگزینی دولت بر دوش صنوف است.
پساکرونای تئاتر را چگونه می‌بینید؟
کرونا تاریخ را به 2بخش پیش و پس از خود تقسیم خواهد کرد. تبعات حضور این ویروس درکنار مردم جهان به این زودی محو نخواهد شد. به قیمت و مقدار صدور نفت نگاه کنید، یا شکست فضاهای ارزی و سقوط بورس در بازارهای جهانی. وقتی فضاهای اقتصادی تا این اندازه شکست‌پذیر شده‌اند، تئاتر که پشتوانه مادی دولتی ندارد، حتما شکست‌پذیرتر بوده و بازگشت تماشاگر به سالن‌های نمایش نیاز به تمهیدات متفاوتی پیدا خواهد کرد. حمایت‌های دولتی بی‌شائبه، حمایت دستگاه‌های تبلیغی و حمایت مردمی باید در کنار یکدیگر قرار بگیرد تا تئاتر به روزهای اوج خود بازگردد. با امتحان ملی جدی‌ای مواجهیم که نیاز به همگرایی دارد که اگر شکل نگیرد نه‌تنها در تئاتر که در بخش‌های دیگر نیز شکست‌های جبران‌ناپذیری خواهیم خورد.
چه درسی باید از این دوران بگیریم که به‌نظرتان نگرفته‌ایم؟
یکی از این درس‌ها که توسط دولت‌ها فراموش خواهد شد، این است که انسان به ما هو انسان برایمان عزیز باشد. اگر چنین باشد سعی می‌کنیم حقوق مادی و معنوی انسان‌ها را در جوامع رعایت کنیم. زشت است در کشور ما هنرمند بیمه، حقوق بیکاری و معیشت درستی نداشته باشد. حتی اگر درس کرونا به ما این باشد که زیرساخت‌های لازم را برای زیست مدنی بهتر ایجاد کنیم، به‌نظرم به فهم آن رسیده‌ایم که با انسان طبق قوانین انسانی رفتار کنیم.
در همینه زمینه :
گزارش
اشتغال
پاسخ مسئولان
