حمله به دیپلماسی ترامپ در سومین سالگرد خروج از برجام

فردا سالگرد خروج آمریکا از برجام است. در شرایطی که پس از اعلام تصمیم دولت آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، برجام یک‌بار دیگر به موضوع نخست تحولات دیپلماتیک بدل شده است، آمریکا قصد دارد پیش از 27آبان و موعد برچیده شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران از طریق شورای امنیت مانع آن شود؛ درحالی‌که ایده دولت آمریکا نتوانسته با اقبال دولت‌های اروپایی و حتی جریانات داخلی آمریکا مواجه شود.

روز گذشته الیوت انگل، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا گفت: ترامپ وعده توافق بهتری به جای برجام داده بود و برعهده دولت اوست که این بحران را حل کند نه اینکه آن را بدتر کند.
او در حمایت از نامه اعضای هر دو حزب اصلی آمریکا خطاب به مایک پمپئو، وزیر امور خارجه این کشور درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران گفت: تحریم تسلیحاتی سازمان ملل، نخستین بند از توافق هسته‌­ای ایران است که منقضی می‌شود.
به گفته انگل، حمایت این دو حزب از این نامه ضرورت مجوز دوباره استفاده از این شرط را نه از طریق بازگشت خودکار تحریم‌ها یا فقط از طریق آن، بلکه از طریق پویش دیپلماتیک محتاطانه نشان می‌دهد. مایکل مک کال، عضو ارشد این مجلس، مورفی نماینده دمکرات و برایان فیتزپاتریک عضو جمهوریخواه از امضاکنندگان این نامه به همراه گروهی متشکل از ۳۸۷ عضو این مجلس هستند که خواستار دیپلماسی قوی برای جلوگیری از انقضای تحریم تسلیحاتی سازمان ملل هستند. روزنامه نیویورک تایمز 2 هفته قبل ترفند آمریکا برای تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران را که براساس توافقنامه برجام از ۲۷ آبان‌ماه سال‌جاری لغو می‌شود، فاش کرد. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا با این ادعا که ایالات متحده همچنان یکی از مشارکت‌کنندگان در توافق هسته‌ای ایران است، به دنبال اعمال فشار به شورای امنیت برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی تهران و یا حتی شدیدتر کردن آن است.

این طرح در روزهای اخیر توسط مقام‌های دولت ترامپ بارها مورد اشاره قرار گرفته زیرا آنها درصدد تصویب قطعنامه جدید در شورای امنیت هستند تا براساس آن، کشورها را از صادرات تسلیحات به ایران پس از انقضای ممنوعیت کنونی در‌ماه اکتبر (27آبان) منع ‌کنند. روسیه صراحتا اعلام کرده که با طرح آمریکا درباره تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مخالف است و سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور در تماس تلفنی با ظریف ایده آمریکا را نشدنی خوانده بود؛ بر همین اساس پیش‌بینی می‌شود روسیه قطعنامه احتمالی آمریکا برای تحریم جدید تسلیحاتی ایران را وتو کند که در این صورت آمریکا سراغ ترفند خود یعنی مکانیسم ماشه خواهد رفت؛ طرحی که براساس برجام اگر اعضای این توافق ایران را متهم به نقض تعهداتش کنند می‌تواند منجر به بازگشت قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت ازجمله ممانعت از لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران شود.

تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ برای ممنوعیت فروش سلاح به ایران و صادرات سلاح از ایران وضع شد. پس از توافق برجام مقرر شد این تحریم‌ها ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ (۲۷ مهر ۱۳۹۹) یا پس از آنکه گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تأیید کرد، برداشته شود. آمریکا 18اردیبهشت سال 96از برجام خارج شد و رئیس‌جمهور این کشور دستور بازگشت همه تحریم‌هایی را که بر اثر برجام لغو شده بود صادر کرد و ایران هم یک سال بعد در واکنش به بی‌عملی اروپا اعلام کرد به‌صورت گام به گام محدودیت‌های برجامی را کنار می‌گذارد. اروپایی‌ها پس از خروج آمریکا از برجام متعهد شدند تجارت با ایران و خرید و فروش نفت ایران را ادامه دهند اما در ادامه به بهانه اینکه شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی خصوصی هستند از عمل به تعهدات خود طفره رفتند و صرفا به راه‌اندازی کانالی برای تجارت دارو و غذا بسنده کردند و باز شدن دوباره پای ایران در شورای امنیت در شرایطی که فرانسه، انگلیس عضو دائم و آلمان عضو غیردائم شورای امنیت هستند نشانگر میزان پایبندی آنان و حمایت سیاسی اروپا از ایران در مواجهه با خروج آمریکا از این توافق خواهد بود. سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران 2 روز قبل در نشست خبری درباره طرح آمریکا گفته بود: «این، موضوع جدیدی است که به‌صورت غیرقانونی آنها می‌خواهند دستاورد برجام را از بین ببرند، فکر نمی‌کنم در این زمینه موفق شوند، چون کارشان مبنا ندارد و از برجام خارج شدند و قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کردند و عضوی از برجام نیستند.» موسوی با بیان اینکه با اعضای باقیمانده برجام در رایزنی و تماس نزدیک هستیم، گفت: «مطمئنیم آمریکا در اقدام جدید موفق نخواهد بود، چون کارشان یک خلاف بَین است و بعید می‌دانم دنیا به زورگویی مجدد آمریکا تن بدهد و قطعنامه ۲۲۳۱ را که آمریکا خود نقض کرد و می‌خواهد بقیه این قطعنامه را نقض کند، چنین کند.» موسوی پاسخ ایران به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی را جدید و قاطع عنوان کرده بود.
در همان روز علی ربیعی، سخنگوی دولت هم در گفت‌وگو با خبرنگاران با تأکید بر اینکه نقض برجام توسط شورای امنیت، این نهاد را که برای حمایت از امنیت بین‌الملل به‌وجود آمده، بی‌اعتبار می‌کند، بیان کرد: «همه سناریوها را با دقت بررسی خواهیم کرد. دامنه انتخاب‌هایمان باز است. می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که ملایم‌ترین پیامد چنین تصمیم خصمانه‌ای برای آمریکا و ثبات بین‌المللی بسیار سخت خواهد بود.» 

توصیه ظریف به پمپئو

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز سه‌شنبه با انتقاد از تلاش‌های «مایک پامپئو» همتای آمریکایی خود برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از طریق قطعنامه ۲۲۳۱ در توئیتر نوشت: پمپئو گمان می‌کند قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل از برجام مستقل است. او باید ۲۲۳۱ را مطالعه کند. وی با بیان اینکه پامپئو متن این قطعنامه را نخوانده، توضیح داد: برجام بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ است. به همین دلیل است که ۱۰۴ صفحه دارد و به همین دلیل است که او آن را نخوانده است! رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، سپس با لحنی کنایه‌آمیز به آموزش قطعنامه ۲۲۳۱ برای پامپئو پرداخت و نوشت: قطعنامه ۲۲۳۱ برای خنگ‌ها. بدون برجام، وجود خارجی نداشت. آمریکا آن را نقض کرده و دیگران را نیز از پایبندی به آن باز داشت. آمریکا هیچ جایگاهی در این قطعنامه ندارد. ظریف پیش تر هم با بیان اینکه آمریکا بعد از شکست تحقیرآمیز در کارزار فشار حداکثری به دنبال بازگشت به برجام است، از واشنگتن خواسته بود به رؤیاپردازی پایان دهد.