سرانجام بی انجام تفحص‌های مجلس دهم

فرزانه آیینی _ خبر‌نگار

هنوز کارنامه 4ساله مجلس دهمی‌ها در حوزه نظارت و تقنین اعلام نشده است. آخرین داده‌ها دراین باره به تابستان سال قبل برمی‌گردد، اما با استناد به گزارش علی‌اصغریوسف‌نژاد، عضو هیأت رئیسه مجلس که مرداد98 اعلام کرد؛ «حدود ۲۰۰طرح تحقیق و تفحص به هیأت رئیسه مجلس واصل‌ شده است که بسیاری از طرح‌های تفحص، به‌دلیل اینکه نمایندگان وقت نداشتند یا تحقیق و تفحص‌ها در مسیر بررسی متوقف می‌شدند، به همین دلایل در نهایت تنها تعداد اندکی به نتیجه رسیدند؛ به‌عبارتی؛ تحقیق و تفحص کلید می‌خورد، ولی سرانجامش معلوم نبود.» می‌توان گفت، بیش از 200طرح در 4سال گذشته در بهارستان مطرح شده است.

 از تابستان98 به این طرف ایده‌های بسیاری از سوی نمایندگان برای تحقیق و تفحص رسانه‌ای شد از تفحص بانک مرکزی و عملکرد هلال‌احمر و شهر فرودگاهی امام که طی 9‌ماه گذشته در صحن بهارستان تصویب شدند گرفته تا طرح تفحص‌هایی مثل حوادث آبان‌ماه98، صداوسیما و قاچاق کالا و ارز که همچنان در کمیسیون‌ها محل رایزنی و بحث اند.
بی سرانجام اکثر تفحص‌های مصوب شده مجلس از یک سو و معطل ماندن طرح‌های تفحصی چون حوادث آبان‌ماه98 و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز که جمعی از نمایندگان به جد خواهان روشن شدن عاقبت آنها در کمیسیون‌های تخصصی هستند در آخرین روزهای عمر مجلس دهم نمایندگان را به تکاپو انداخته است تا ازهیأت رئیسه برای ناکارآمد شدن این اهرم نظارتی مجلس توضیح بخواهند.

چرا تفحص‌های مجلس بی‌ثمرند؟
بی سرانجامی تفحص‌های مجلس به‌رغم هزینه قابل‌توجهی که به مجلس تحمیل می‌کنند، موضوعی است که هم خود مجلس به آن معترف است و هم بارها درصدد چاره‌جویی آن بر آمده است، چاره‌جویی که در لابه‌لای حجم انبوه کارهای نمایندگی گم می‌شود، 12مهرماه سال96 بود که نمایندگان در نشستی غیرعلنی، چرایی ناکام ماندن مهم‌ترین ابزار نظارتی‌‌شان یعنی تحقیق و تفحص از دستگاه‌های اجرایی را مورد بررسی قرار دادند. موضوع و بهانه نشست هم گزارش کمیسیون اصل90 قانون اساسی مجلس شورای اسلامی از روند تحقیق و تفحص‌های 9دوره گذشته مجلس یعنی قریب به 36سال بعد نظارتی مجلس شورای اسلامی بود.
در گزارش کمیسیون اصل90 قانون اساسی در مورد تحقیق و تفحص‌های 9دوره گذشته مجلس شورای اسلامی اعلام شد که درمجموع 9دوره مجلس 365تقاضا برای تحقیق و تفحص مطرح شده که از این تعداد 118مورد به تصویب مجلس رسیده و رسما ‌آغاز به فعالیت کرده‌اند.

تفحص‌های مجلس چقدر هزینه بر می‌دارد؟
میزان برآورد هزینه‌ها در طرح‌های تحقیق و تفحص تاکنون شفاف اعلام نشده است و چنانچه پیش‌تر محمد رضا نجفی، نماینده تهران و رئیس هیأت تحقیق و تفحص از صنعت خودرو در این‌باره به همشهری گفت: «هزینه تفحص‌ها جزو ابهامات و مجهولات ما هم هست، بنده به‌عنوان رئیس هیأت تحقیق و تفحص از صنعت خودرو‌سازی‌ نمی‌توانم بگویم که برای هیأت‌های تحقیق و تفحص کوچک و بزرگ دیگر در مجلس چقدر هزینه شده است؟ یا پرداختی‌ها به چه صورت است؟ تا آنجا که من متوجه شده‌ام، پرداختی‌ها به هیأت‌های تفحص مثل هم نیستند، ما مطلقا تصویر روشن و قابل اتکا و بیانی از این مسائل نداریم، اما اخباری از پرداختی‌های صورت‌گرفته به هیأت‌های مختلف می‌شنویم. رقم‌ها قابل توجه و قابل تامل‌اند 300 تا 400میلیون تومان، 700میلیون تا یک‌میلیارد و خرده‌ای را شنیده‌ایم. اما واقعا نمی‌دانم سبک پرداخت‌ها چگونه ‌است، شنیده‌ام بابت یک تحقیق و تفحص دیگر بیش از یک میلیارد تومان پرداخت شده و خود مجلس آن را پرداخت کرده است.»
منهای رقم قابل تامل و مبهم 16تفحص مجلس دهم، پیش‌تر نیز ولی‌الله داداشی، سخنگوی وقت کمیسیون اصل90 به خبرگزاری خانه ملت گفته بود که هزینه یک تحقیق و تفحص آن‌هم در یک پرونده ساده با نرخ دور پنجم یا ششم مجلس 200میلیون تومان بوده و از مجلس اول تاکنون حدود 200پرونده تحقیق و تفحص وجود دارد که تقریبا کارایی هم نداشته‌اند.
بحث نا‌کامی تحقیق و تفحص‌ها وقتی قابل تامل‌تر می‌شود که رقم میانگین 200میلیون تومان مقابل 118هیأت تحقیق و تفحص 9دوره مجلس شورای اسلامی قرار می‌گیرد، خروجی آن رقم 23میلیارد و 600میلیون تومان می‌شود. از این میان فقط طی 36سال، 64مورد دارای گزارش قرائت شده در صحن علنی مجلس بوده‌اند و از این تعداد هم در نهایت 26مورد به قوه قضاییه ارجاع شده است.

مجلس دهمی‌ها به کدام تفحص‌ها رأی نداده‌اند؟
تحقیق و تفحص از «دوره قبل شهرداری تهران»، «قراردادهای خرید خارجی هواپیما»، «قراردادهای تامین هواپیما و نوسازی سیستم‌های ناوبری هوایی» ازجمله تفحص‌هایی است که مورد اقبال اکثریت مجلس دهم قرار نگرفت.

تفحص‌های ممنوعه!
تحقیق و تفحص از حوادث آبان‌ماه98، مجلس شورای اسلامی، املاک نجومی شهرداری تهران، وزارت علوم، نحوه هزینه‌کرد منابع مقابله با ریزگردها، صداوسیما، بانک مرکزی ازجمله تفحص‌هایی هستند که به‌رغم تدوین متن آنها هرگز به مرحله ایراد و بررسی در صحن علنی مجلس نرسیدند و در مرحله تأیید هیأت رئیسه یا بررسی در کمیسیون تخصصی متوقف مانده‌اند.
* در دوره مجلس دهم به رغم شمار بالای پیشنهادات تفحص، تنها 16طرح به تصویب مجلس رسید که از این شمار فقط 6گزارش در صحن مجلس قرائت شد.

تفحص‌هایی که هر دوره تکرار می‌شوند 

اگر عدد حداقل 200تفحص مجلس دهم را - آمارتفحص‌های سال آخر مجلس هنوز اعلام نشده است - به لیست 365تفحص کمیسیون اصل 90 در ادوار 9گانه مجلس اضافه کنیم تا‌کنون و در 10 دوره مجلس شورای اسلامی 565تفحص صورت گرفته است، دراین لیست بلند بالا «عملکرد‌های معاونت‌های تابعه ریاست‌جمهوری»، «عملکرد نظام بانکی کشور»، «عملکرد وزارت آموزش و پرورش»، «وضعیت واردات و صادرات کالا»، «اقدام استرات‍ژیک و تنظیم بازار»، «عملکرد شهرداری تهران» (در زمان مدیریت سابق)، «عملکرد وزارت جهادکشاورزی» و «عملکرد حوزه راه و شهرسازی» پر‌تکرارترین عناوین تحقیق و تفحص ادوار گذشته مجلس شورای اسلامی است که بنا به تأکید کمیسیون اصل90، نشان‌دهنده این است که نمایندگان به‌دلیل حساسیت موضوعات مربوطه، تخلف‌زا‌بودن حوزه‌های عملکردی، در همه ادوار مجلس به آنها توجه داشته‌اند و عنوان پرتکراری که اهرم نظارتی مجلس در موردشان بارها وبارها فعال شده اما عایدی مشخص و تأثیر‌گذاری نداشته است.